Jeszcze do niedawna nazwisko Eli Sidi nic mi nie mówiło. Nie słyszałem o żadnej z jej wcześniejszych książek, nie natrafiłem też na prowadzony przez nią blog „Gojka z Izraela”. Zainteresowałem się dopiero jej najnowszą książką, „Czcij ojca swego”, przede wszystkim z racji tematyki: powieść opowiada o dramatycznych kolejach losu córki alkoholika, rozgrywających się w realiach późnego PRL-u. Narratorką jest Ania, początkowo siedmioletnia, która relacjonuje kolejne lata swego życia. Narracja jest prowadzona w pierwszej osobie, w czasie teraźniejszym, co pozwala czytelnikowi z najbliższej odległości śledzić perypetie tej postaci.

Dziecięcy narrator w literaturze niedziecięcej to zabieg spotykany dość rzadko. Dzieje się tak być może dlatego, że tego rodzaju konwencja stawia przed autorem szczególne wyzwania. Jedno z nich to język narracji. Musi on być na tyle prosty, aby był psychologicznie wiarygodny, przekazując przy tym, jak na prozę artystyczną przystało, całe bogactwo zdarzeń, emocji, refleksji. Bez wątpienia niełatwa to sztuka, ale gdy wszystkie elementy zagrają prawidłowo, otrzymujemy książki wybitne, jak „Życie przed sobą” Ajara czy „Paddy Clarke Ha! Ha! Ha!” Doyle'a (nagroda Bookera z 1993 roku). Dobrze znając i wysoko ceniąc te powieści uważam, że „Czcij ojca swego” można postawić w tym samym szeregu, i to nie tylko z racji przekonująco prowadzonej, pierwszoosobowej narracji dziecięcej bohaterki.

Powieść Eli Sidi to literatura wysokiej klasy, pozbawiona tanich, emocjonalnych chwytów, o które przy tej tematyce byłoby szczególnie łatwo. Prostota, zwięzłość i klarowność tej prozy przekładają się na jej niezwykłą sugestywność, zarówno w odniesieniu do opisywanych wydarzeń, jak też przeżyć głównej bohaterki. Pod tym względem "Czcij..." przypomina „Inną duszę” Łukasza Orbitowskiego (będącą, w moim osobistym rankingu, książką roku 2015). Poza analogiami stylistycznymi występują tu również podobieństwa fabularne, jak choćby niezwykle celnie i poruszająco sportretowana postać ojca - alkoholika, okazjonalnie czarującego, jednak najczęściej żałosnego lub groźnego.

Przeczytanie tak znakomitej powieści nieznanego wcześniej autora to wyjątkowo przyjemna niespodzianka, potwierdzająca, że warto stawiać nie tylko na to, co sprawdzone. „Czcij ojca swego” wydało niewielkie wydawnictwo Smak Słowa, na którego ofertę na pewno zwrócę baczniejszą uwagę. Książka została wydana bardzo starannie; nie mam żadnych zastrzeżeń do strony edytorskiej, a mroczna, minimalistyczna okładka trafnie sygnalizuje temat i klimat powieści. Drobnym zgrzytem jest jedynie cukierkowe zdjęcie autorki („odmłodzonej” o jakieś 20 lat). Byłej modelce Eli Sidi można jednak wybaczyć tę odrobinę próżności, zwłaszcza że idzie ona w parze z tak imponującym talentem prozatorskim.

Bogusław Karpowicz