(recenzja pierwotnie ukazała się na Szortal.com)

Miłe złego początki

Hubert Przybylski

Niniejszą recenzję zacznę tak, jak zaczyna się pewnie ogromna większość omówień książek, których fabuła kręci się wokół zmieniania biegu historii. Czyli od takiego oto pytania: czyż ktokolwiek z Was, drodzy czytelnicy, nie pragnął nigdy cofnąć się w czasie, żeby zmienić cokolwiek w przeszłości? Niezależnie od pobudek - mniej lub bardziej egoistycznych, ideologicznych, czy też idealistycznych. Myślę, że przynajmniej raz w życiu każdego taka chętka naszła. Na nasze szczęście/nieszczęście, na chęciach się kończy, bo do ich realizacji potrzebny jest jeszcze jakiś gadżet, ustrojstwo, urządzenie, magiczny pierścionek*, przypadkowe uderzenie pioruna, tudzież działanie tajemniczych sił**. Jeśli chodzi o bohatera "Powrotów" Adama Pietrasiewicza i Wojciecha Bogaczyka, to takie magiczne ustrojstwo wpadło mu w ręce i nie zawahał się go użyć. I teraz pada drugie pytanie: czy było warto?

Ale zanim zagłębię się w tradycyjnie chybioną szczątkową oceno-analizę tekstu, pozwolę sobie nieco bardziej przybliżyć fabułę powieści. Jej bohaterem jest Piotr Zarzeczański, lat 50+, były działacz opozycyjny, który obecnie żyje z obrotu akcjami na GPW. Pewnego dnia dostaje prezent - lampę z Bliskiego Wschodu, przez darczyńcę zwaną "wracaczem". Ma ona umożliwiać cofanie się w czasie o kilkadziesiąt lat. I Piotr, wiedziony impulsem, używa jej aby cofnąć się do czasów powstania warszawskiego i zapobiec pewnej tragedii. Udaje mu się, ale gdy wraca do przyszłości, zauważa minimalne zmiany w otaczającym go świecie. A w kwestii jego samego nawet więcej niż minimalne. Piotr, po solidnym przemyśleniu sprawy, postanawia cofnąć się jeszcze raz, aby tym razem gruntowniej zmienić historię. A potem cofa się jeszcze raz, i jeszcze raz...

Zacznę od największego pozytywu tej powieści - języka powieści. Rzadko kiedy ma się przyjemność czytać tak dobrą polszczyzną napisaną książkę. Nie wiem, czy to wpływ techniki, czy czegoś innego, ale czasami mam wrażenie, że u pisarzy młodego pokolenia już nawet nie tyle zanika, to nie wykształca się umiejętność pisania po polsku. Na szczęście są jeszcze pisarze nieco starszej tylko daty, a i kilka perełek wśród "młodzieży" się znajdzie, więc nadzieja na tak pięknie napisane książki we mnie nie ginie.

"Powroty" cechują się nie tylko świetnym językiem, ale i wciągającą fabułą. Może nie jest ona jakoś idealnie wyważona pomiędzy opisy, dialogi, akcję i wplecione w to wszystko przemyślenia autorskie, ale jak tylko zacząłem czytać, to każdej nocy lektura urywała mi przynajmniej godzinkę z tego, co normalnie przeznaczam na sen. Myślę, że troszkę więcej dynamiki książce by nie zaszkodziło, ale musiałaby to być tylko tycia odrobinka - w przeciwnym wypadku książka z inteligentnej literatury zmieniłaby się w zwykłego sensacyjniaka.

Trzecia rzecz, która w "Powrotach" momentalnie zwraca na siebie uwagę, to odmienne od powszechnego spojrzenie na zmienianie historii. Niezwykle rzadko można się zetknąć z alternatywną historią Polski, która wcale nie jest różowa. Owszem, dużo fajniej się czyta książki w rodzaju "Wallenroda" Marcina Wolskiego, ale czasami trudno nie oprzeć się wrażeniu, że ich autorów troszeczkę poniósł optymizm. Tutaj wiara bohatera w zmienianie na lepsze przeszłości jest momentalnie i nieustannie gaszona przez coraz mniej pozytywne (tak dla Polski, jak i jego samego) wyniki jego działań. A jednak nie można zarzucić Autorom ślepego pesymizmu - wykreowany przez nich bohater nieustannie kombinuje i nie poddając się w obliczu niepowodzeń walczy o to, żeby w końcu było lepiej. A przynajmniej nie gorzej, niż w punkcie wyjścia.

Mieszane uczucia w kwestii "Powrotów" kieruję w stronę wizji alternatywnej historii Polski i świata, którą przedstawiają w swojej powieści Pietrasiewicz i Bogaczyk. Uważam, że kilka założeń (np. przebieg walk o Francję, sposób przyłączenia się USA do wojny, itp.) przyjęli nieco na wyrost i nie mają one racjonalnego uzasadnienia. Ale że to jest wyłącznie moja subiektywna ocena, a nie kolejny głos w dyskusji o alternatywnej historii świata, więc na tym poprzestanę. Tym bardziej, że obaj panowie osłodzili mi odbiór ich wersji dziejów współczesnych przygotowując prawie stustronicowy paradokument, "Drogę na szafot - esej o najnowszej historii Polski", będący świetnym uzupełnieniem tła dla rozgrywających się w powieści wydarzeń. Podobały mi się zwłaszcza dołączone urywki z gazet, napisane udatnie spreparowaną międzywojenną polszczyzną. Do tej pory takie dodatki można było znaleźć raczej u Stirlinga, czy u innych anglojęzycznych fantastów, niż u naszych rodzimych autorów.

Moja ocena? 8,5/10. "Powroty", to napisany pięknym językiem solidny kawał fantastyki z niebanalną i zmuszającą do zastanowienia wizją alternatywnej historii, wciągającą fabułą i zaskakującym zakończeniem. Ocena jest minimalnie obniżona za niezgodność autorskiego i mojego własnego spojrzenia na możliwy rozwój wydarzeń oraz za błędy korekty - nie rozumiem, jak w tak elegancko wydanej, dopracowanej powieści mogły się znaleźć takie baboły, jak podwójne czwartkowe popołudnie. Ale pomimo tych minimalnych minusów gorąco Wam polecam powieść duetu Pietrasiewicz i Bogaczyk, bo warto ją przeczytać i mieć na półce.


* +7 do LCK gratis.

** niechybnie będą to sado-masoni z dalekiej przyszłości. Albo i z Marsa.

(recenzja pierwotnie ukazała się na Szortal.com)

Miłe złego początki

Hubert Przybylski

Niniejszą recenzję zacznę tak, jak zaczyna się pewnie ogromna większość omówień książek, których fabuła kręci się wokół zmieniania biegu historii. Czyli od takiego oto pytania: czyż ktokolwiek z Was, drodzy czytelnicy, nie pragnął nigdy cofnąć się w czasie, żeby zmienić cokolwiek w...