Niezwykła książka niezwykłego autora, tak w skrócie można opisać "Rękopis znaleziony w Saragossie". Bo przecież należy na początku przytoczyć anegdotkę o Janie Potockim powtarzaną w każdej jego biografii, traktująca o tym, jak przez wiele lat polerował srebrną gałkę od cukiernicy, aby gdy osiągnie właściwy rozmiar, strzelić sobie nią w głowę. Tak poza tym był on wybitnym podróżnikiem, a także jednym z bardziej aktywnych działaczy politycznych tamtych czasów. Cóż, należy uznać, że autor nie zmarnował swojej arystokratycznej pozycji, ale tyle dygresji.

Dobry start, a tym samym właściwa edukacja, niewątpliwie wspomagała Jana Potockiego w napisaniu 'Rękopisu', który tak naprawdę powstał na marginesie jego podróżniczej pasji. 'Rękopis' to książka niezwykła, przede wszystkim dlatego, że jest ona swego rodzaju summą osiągnięć literatury ( i nie tylko) do XVIII w.

Po pierwsze, dzieło stanowi godną kontynuację późno średniowiecznej, czy też wczesnorenesansowej sztuki opowiadania. 'Rękopis to dzieło, które z cała śmiałością można postawić obok 'Dekameronu' Boccacia i nie będzie ono wyglądało przy nim blado.

Dalej, 'Rękopis' to pełnowartościowa renesansowa Sylwa. Autor zawarł w 66 dniach opowieści takie gatunki jak powieść grozy, gawędy, chanson de geste, powiastki filozoficzne, czy nawet wiersze i pieśni. Ponadto Potocki nie stroni od prezentowania na łamach powieści osiągnięć nauki, magii kabały, czy czysto historycznych wyliczeń.

Do tej pory autora można by uznać za epigona minionych epok, zakochanego w historii i literaturze. Jednak Potocki nie jest tylko odtwórczy. Do mistrzostwa doprowadza on gatunek powieści szkatułkowej, gdzie jedna opowieść rozwija się drugą i kolejną. Jego dzieło jest na tyle innowacyjne, że bardziej przypomina współczesny nam eksperyment literacki, niż 200 letnią księgę.

W końcu, dzieło Potockiego, nie jest kąskiem smakowitym tylko dla znawców literatury, którzy będą zafascynowani złożonością powieści. 'Rękopis' ma także drugie dno. To powieść aż gorąca od buchających żądzy. Cała historia wychodzi od młodego szlachcica, który musi stawić czoła pożądaniu cielesnemu, wobec dwóch pięknych kuzynek. Dalej w powieści mamy opętanych żądza wielkości naukowców, czy ogłupiałych z miłości kochanków. Ten trop interpretacyjny niewątpliwie ma odzwierciedlenie w biografii autora, niespokojnego ducha, który nigdy nie pozwalał sobie na chwilę wytchnienia, tylko chłonął świat wszystkimi zmysłami, nigdy nie mogąc żądzy zaspokoić, co najprawdopodobniej znalazło wyraz w jego samobójczej śmierci.

Podsumowując, 'Rękopis znaleziony w Saragossie' to jedno z najwybitniejszych, jeżeli nie najwybitniejsze, osiągniecie polskiego autora. Dzieło uznane w Polsce, jak i na świecie. Choć nie jest to lektura krótka, a momentami nie jest także łatwa, to jestem jak najbardziej przekonany, że jest to książka, która zadowoli i nasyci wrażeniami każdego.

Niezwykła książka niezwykłego autora, tak w skrócie można opisać "Rękopis znaleziony w Saragossie". Bo przecież należy na początku przytoczyć anegdotkę o Janie Potockim powtarzaną w każdej jego biografii, traktująca o tym, jak przez wiele lat polerował srebrną gałkę od cukiernicy, aby gdy osiągnie właściwy rozmiar, strzelić sobie nią w głowę. Tak poza tym był on wybitnym...