Jan Potocki to autor nie tylko „Rękopisu znalezionego w Saragossie”. Piszący po francusku arystokrata odbył także wiele podróży, które opisał, również w języku Woltera. Na szczęście dostępne są one w postaci elektronicznej, za darmo i do tego jeszcze współcześnie przetłumaczone.
No cóż, tak jak Jan Potocki pewnie nikt z czytelników nie będzie podróżował. Nie chodzi tylko o środki transportu – konie, wozy i statki, ale towarzystwo. Autor wyruszył z liczną służbą, do tego uzbrojoną (2 muszkiety i 7 strzelb). Zatem podróż była wówczas domeną ludzi bardzo zamożnych i być może z tych czasów datuje się powiedzenie „kto nie ma miedzi, ten w domu siedzi”.
Wraz z autorem wyruszamy z Moskwy i po burzliwym rejsie Wołgą, z małymi stepowymi przystankami dostajemy się do Astrachania. W trakcie okazuje się, że po największej rzece Europejskiej części Rosji grasowali … piraci rzeczni. Następnie kieruje się na Kaukaz (nie mylić z Zakaukaziem),gdzie zwiedza okolice rzeki Terek i dzieli się z czytelnikami spostrzeżeniami na temat m.in. Czeczenów, Inguszów, Alanów, Osetyńców, Czerkiesów i innych żyjących tam ludów. Wraca przez obecny Krasnodar (Jekatierynodar) i Tamań.
Potocki miał w sobie naturę geografa, historyka, ale także etnografa i antropologa kultury. Opisuje poszczególne narody czy grupy ludności, wyjaśniając ich pochodzenie, religię, sposób organizacji społecznej, to z czego żyją (pasterstwo, myślistwu, uprawy ale i … rabunek). Opisuje stroje potrawy, nawet kobiece nakrycia głowy i o ile to fryzury. Podaje źródła swoich informacji, którymi są przeważnie dostojnicy rosyjscy na pograniczu cesarstwa bądź przedstawiciele opisywanych narodów i kultur lub ich sąsiedzi. Często informatorami są ormiańscy kupcy, docierający prawie wszędzie.
Z wiedzy tej czyni użytek opisując także – nie objęte podróżą – organizmy państwowe Azji Środkowej (m.in. chanaty Chiwy, Buchary i Kokandu) i wspólnoty buddyjskie w Mongolii, Chinach i Tybecie (m.in. osobę Dalaj Lamy),
Potocki otwarty jest tez na lokalną przyrodę, przede wszystkim faunę. Opisuje np. widzianego po raz pierwszy wielbłąda dwugarbnego, który wygląda inaczej niż w na rysunkach w europejskich książkach. Jednym słowem, pomimo niezbyt ciekawego początku, nie sposób się nudzić. I jeszcze jedno – Potockiemu, tak jak i Kapuścińskiemu, towarzyszą w podróży … „Dzieje” Herodota.

Jan Potocki to autor nie tylko „Rękopisu znalezionego w Saragossie”. Piszący po francusku arystokrata odbył także wiele podróży, które opisał, również w języku Woltera. Na szczęście dostępne są one w postaci elektronicznej, za darmo i do tego jeszcze współcześnie przetłumaczone.
No cóż, tak jak Jan Potocki pewnie nikt z czytelników nie będzie podróżował. Nie chodzi tylko o...