Już jako stronnik Gombrowicza jeszcze przez jakiś czas pławiłem się w wyższości Trans-Atlantyku nad infantylnym Ferdydurke, która nie potrafi odnaleźć swojej formy i się dzieli nierównymi przeskokami na troje niczym "Przedwiośnie". Dziś odczuwam w tej arytmiczności konstrukcji harmoniczną część całości, bo oczywiście rzecz jest o formie. Wydaje mi się jednak, że to wczesne dzieło Gombrowicza jeszcze nie zostało przez wielu poznane w jego całej formie - "przerabianie" tej książki w szkole to z pewnością za mało czasu na choćby strukturalne rozebranie całej powieści. Dla mnie oprócz dość bezpośredniej, oczywistej i właściwie programowo czystej koncepcji nadrzędności formy, która przesłania nam rzeczywistość (albo, jeśli ktoś woli jeszcze bardziej filozoficznie, rzecz samą w sobie) odnajduję krytykę XIX-wiecznej kultury polskiej i pozytywistycznej analizy literatury - bo czymże innym są intermezza o Filidorze i Filibercie czy nieodparte pragnienie Józia o ucieczce do parobka? Ciekawa jest też koncepcja dorosłego człowieka w ławce, który zaczyna zachowywać się infantylnie w chwili, gdy idzie do szkoły. To nie tylko oniryzm, nie tylko groteska, ale fakt, że "wszyscy jesteśmy dzieckiem podszyci" - a zmieniamy zachowania nie dlatego, że jesteśmy starsi i dojrzalsi, lecz dlatego, że zmieniają się funkcje jakie sprawujemy w społeczeństwie.

Książka niesamowita, odlegując swój czas w głowie czytelnika nabywa nowych wymiarów, zdecydowanie za fasadę ujeżdżanych kobiet i gwałtu przez uszy, nad którymi nawet nie chce mi się rozdrabniać z szacunku do inteligencji odbiorców. A Gombrowicz to jednak wielki pisarz był.

Już jako stronnik Gombrowicza jeszcze przez jakiś czas pławiłem się w wyższości Trans-Atlantyku nad infantylnym Ferdydurke, która nie potrafi odnaleźć swojej formy i się dzieli nierównymi przeskokami na troje niczym "Przedwiośnie". Dziś odczuwam w tej arytmiczności konstrukcji harmoniczną część całości, bo oczywiście rzecz jest o formie. Wydaje mi się jednak, że to wczesne...