Ambitna lektura .

Ambitna lektura .

Wzniosła i tragiczna historia Stanisława Szarskiego, który wbrew rodzinie a zgodnie z powołaniem zostaje poetą i zderza się z realiami szlachecko-miejsko-inteligenckiego świata litewskiej prowincji i Wilna lat 30. XIX w. Dziwny, jakby unikowy tytuł, autor wytłumaczył nawiązaniem do wcześniejszego utworu "Poeta i świat". Ta powieść traktuje bowiem o tym samym, ale w inny sposób. Szarski jest nowym typem twórcy: talentowi i natchnieniu towarzyszy tu nowoczesny i demokratyczny imperatyw wytrwałej pracy. Był to leitmotiv Kraszewskiego i jego po dziś dzień aktualna diagnoza tego, czego nam brakuje i co trzeba robić, żeby się cywilizacyjnie dźwigać. Ale się to wszystko załamuje narracyjnie w przepompowanej romantycznej historii miłosnej do Sary, która czytelnikom wyciskała łzy z oczu, ale książce odjęła wiele z realizmu. Powieść stanowi jeden z ważniejszych głosów Kraszewskiego o powołaniu człowieka pióra i o przełomie romantycznym, podbudowany autobiograficznymi elementami z czasów jego studiów wileńskich. Daje mniej lub bardziej migawkowy obraz miasta i uniwersytetu, dlatego jest nazywana czasem - przesadnie - "Lalką" wileńską. Niestety - i to drugi feler - oficjalna cenzura (zmora naszej kaleczonej przez zaborców literatury) i wywołana względami towarzyskimi autocenzura nie pozwoliły na obraz pełny, szczery. Potencjał był ogromny, choćby ze względu na kapitalne, humorystyczno-gorzkie pokazanie mizerii prowincjonalnej inteligencji, niszczącej siły konwencji społecznych, odważne podjęcie wątku żydowskiego. I z tych powodów jest to książka ciągle warta przeczytania i przemyślenia.

Wzniosła i tragiczna historia Stanisława Szarskiego, który wbrew rodzinie a zgodnie z powołaniem zostaje poetą i zderza się z realiami szlachecko-miejsko-inteligenckiego świata litewskiej prowincji i Wilna lat 30. XIX w. Dziwny, jakby unikowy tytuł, autor wytłumaczył nawiązaniem do wcześniejszego utworu "Poeta i świat". Ta powieść traktuje bowiem o tym samym, ale w inny...