Erich Maria Remarque był niemieckim pisarzem i weteranem I wojny światowej. W wieku lat 18 wysłano go na front zachodni, po jakimś czasie w 1917 roku przeniesiono go na front wschodni, gdzie w pierwszym dniu bitwy pod Passchendaele odniósł pięć postrzałów (w szyję, nogę oraz w prawe ramię) – dzięki temu spędził w szpitalu 15 miesięcy i już nigdy nie wrócił na front. Po wojnie pracował jako wiejski nauczyciel, później ze względów finansowych jako domokrążca, korespondent, organista, dziennikarz i w firmie kamieniarskiej. Swoją najsłynniejszą powieść „Na Zachodzie bez zmian” napisał w 1927 roku w zaledwie 6 tygodni. Remarque głosił pacyfistyczne poglądy, co nie podobało się nazistom (zwłaszcza ówczesnemu ministrowi propagandy Josephowi Goebbelsowi) i poskutkowało zakazem wydawania jego dzieł w Niemczech i publicznym spaleniem książek Remarque'a. W 1939 roku uciekł z Niemiec i przyjął obywatelstwo amerykańskie, ponieważ nazistowska propaganda rozpowszechniała informacje jakoby Remarque był potomkiem francuskich Żydów i nie służył aktywnie podczas I wojny światowej (obie były nieprawdziwe). W 1931 roku razem z Nicholasem Butlerem został zgłoszony jako kandydat do Pokojowej Nagrody Nobla.

„Na Zachodzie bez zmian” to czwarta powieść w dorobku literackim Remarque'a, do dziś najbardziej znana i dwukrotnie zekranizowana (najpierw w 1930, później w 1979 roku). Opisuje niesamowitą brutalność I wojny światowej z punktu widzenia dziewiętnastoletniego żołnierza Paula Bäumera, który ze względu na czasy i okoliczności dorastania należy do tzw. „straconego pokolenia”.

„Jesteśmy zagubieni jak dzieci, a doświadczeni jak starzy ludzie, jesteśmy twardzi i smutni, i powierzchowni; myślę, że właściwie jesteśmy straceni.”

Jest to jedna z najbardziej poruszających książek w literaturze światowej. Prostym językiem w dziennikarskim stylu opowiada historię pokolenia, które zostało wyrwane ze szkolnych ław i rzucone w okopy I wojny światowej. Opisuje młodzieńców, których okres wchodzenia w dorosłość i kształtowania charakteru był nieustannym obcowaniem ze śmiercią – śmiercią przyjaciół i wrogów, znajomych i nieznajomych. Są to młodzi, tak naprawdę chłopcy, którzy oczekują w szpitalu polowym na śmierć przyjaciela, żeby dostać jego buty zamiast przeżywać pierwsze zauroczenia, konflikty z rodzicami, kłótnie z kolegami i wszystko to, co jest tak normalne dla ludzi w tym wieku. Są to ludzie, dla których rzeczywistość frontowa jest jedyną, którą dobrze znają, a po powrocie do „normalnego” życia nie są w stanie się w nim odnaleźć, ponieważ zostali z niego brutalnie wyrwani zanim jeszcze zdążyli się w nim na dobre zakorzenić.

Jest to poruszający, wstrząsający, przerażający manifest antywojenny, który bezlitośnie obnaża okrucieństwo i bezsensowność wojny w całej jej krasie.

„Jestem młody, mam dwadzieścia lat; z życia nie znam jednak nic oprócz zwątpienia, śmierci, strachu i powiązania najbardziej bezsensownej powierzchowności z otchłanią cierpienia. Widzę, że narody są podjudzane przeciwko sobie i w milczeniu, nieświadomie, idiotycznie, posłusznie, niewinnie się zabijają. Widzę, że najmądrzejsze umysły świata wynajdują broń i słowa, żeby to wszystko stało się jeszcze bardziej wyrafinowane i trwało dłużej. A wraz ze mną widzą to wszyscy ludzie w moim wieku tutaj i po tamtej stronie, na całym świecie, wraz ze mną przeżywa to moje pokolenie. Co powiedzą nasi ojcowie, gdy kiedyś staniemy przed nimi i zażądamy wyjaśnień? Czego oczekują od nas, kiedy nadejdzie czas bez wojny? Przez całe lata naszym zajęciem było zabijanie - była to nasza pierwsza praca w życiu. Nasza wiedza o życiu ogranicza się do śmierci. A co ma się dziać potem? I co z nas wyrośnie?”

Z tego miejsca chciałabym podziękować mojej nauczycielce historii z gimnazjum i liceum za to, że podczas omawiania okresu I wojny światowej przyniosła do szkoły ekranizację tej książki z 1979 roku i że przez kilka lekcji całą klasą ją oglądaliśmy. A potem dała mi ją w prezencie – chciałabym, żeby Pani wiedziała, że wciąż ją mam, co jakiś czas do niej wracam i głęboko wpłynęła na ukształtowanie moich poglądów na temat wojny jako zjawiska.

Moim zdaniem „Na Zachodzie bez zmian” powinno być obowiązkową lekturą w szkole średniej. Nie bez powodu należy do kanonu klasyki literatury. Pozycja obowiązkowa do przeczytania dla każdego, chociaż pomimo niewielkiej objętości jest bardzo ciężką lekturą.

Polecam.

Recenzja znajduje się również na blogu straszliwabuchling.blox.pl.

Erich Maria Remarque był niemieckim pisarzem i weteranem I wojny światowej. W wieku lat 18 wysłano go na front zachodni, po jakimś czasie w 1917 roku przeniesiono go na front wschodni, gdzie w pierwszym dniu bitwy pod Passchendaele odniósł pięć postrzałów (w szyję, nogę oraz w prawe ramię) – dzięki temu spędził w szpitalu 15 miesięcy i już nigdy nie wrócił na front. Po...