Z "Włoskimi szpilkami" miałam problem tego samego typu co z "Traktatem o łuskaniu fasoli" Myśliwskiego. Być może ponownym błędem było sycenie się przychylnymi opiniami z tego miejsca, nie mówiąc o tych na wskroś pozytywnych, widniejących na tylnej okładce. Nastawiłam się na literacki cud, zamiast na spokojną weryfikację.
Polska w okresie orła bez korony, autobiograficzna opowieść autorki o polsko-włoskich korzeniach, które niegdyś nie kojarzyły się z interesującą wielokulturowością, a stały się powodem do kpin i szyderstwa. Mnóstwo napięcia w relacjach pomiędzy introwertyczną, pozbawioną matczynej miłości, małą Magdaleną a jej wyniosłą rodzicielką, wykładowczynią uniwersytecką, powoduje, że zbiór, pomimo opisów i ciepła narracji, przepełniony jest goryczą.
Atmosfera podszyta lękiem, fałszem szkolnictwa, szarością Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, agresją szerząca się w kręgach najmłodszych, którzy w przedszkolach podczas zabaw wykrzykiwali "do spalenia!". Chociaż Tulli garściami czerpie z własnych doświadczeń, tak naprawdę mitologizuje przestrzeń, bohaterów, wydarzenia. Jej historia to bowiem uniwersalna opowieść o życiu po wojnie, o piętnie, traumatycznych wspomnieniach, egzystencji pod dyktandem potężnej ZSRR, niedowierzaniu w ogrom zbrodni hitlerowskich, kładących się cieniem na psychikę ocalałych, bezlitośnie prześladowanych. Dla kontrastu otrzymujemy coroczne wakacje w barwnym, przestrzennym Mediolanie, który jednak wydaje się zbyt doskonały dla ówczesnego pokolenia, aby prawdziwie żyć. Ta pesymistyczna wizja niezwykle uderza czytelnika.
W opowiadaniach-esejach, "labiryntach prozy", pisarka dystansuje się do swojej przeszłości, stara się rozliczyć z podłym czasem wyobcowanego dzieciństwa, istnienia samej dla siebie, z problemami z czytaniem i pisaniem, z kłopotliwą dwujęzycznością; próbuje także zrozumieć matkę, byłą więźniarkę Auschwitz, która pod koniec życia cierpi na Alzheimera i powraca do coraz to odleglejszych wydarzeń; jest przekonana, że wciąż trwa wojna. Opiekując się chorą, narratorka odtwarza obrazy, szuka swojego osobliwego miejsca w historii, punktu na mapie czasu. Osaczający ją komunizm odbiera nadzieję, ale i uzmysławia istotę życia oraz pamięci. Tulli we wspomnieniach dramatycznie stara się rozdzielić się na siebie samą i "ją", dzięki czemu zauważa, co jest naprawdę istotne. Ciągłe odczuwanie przykrości doświadczonych w szkole niweluje szansa samego życia, fakt, że konflikt zbrojny się zakończył, że obozy zagłady zostały zlikwidowane. Jest cierpienie, ponieważ jest życie.
Nie sposób ominąć bogatej symboliki. Począwszy od tytułowych szpilek matki, będących przedmiotem kąśliwych plotek ludzi w mieście, aż po włoski leksykon Palazziego dla dzieci, dzięki któremu Tulli dostrzegała, że "świat, w którym żyje, nie jest jedyny, a jego regulamin nie obowiązuje wszędzie”. Pisarka wplata w swoje historie mnóstwo metafor i obrazów, a wszystko po to, aby ukazać naszą narodową skazę, pozostałość po Holokauście, ale i niesłuszną nietolerancję, chłód panujący w relacjach rodzinnych, walkę o przetrwanie tożsamości, o nienaruszoną prywatność, ocaloną odmienność.
Poczułam tę uczciwość, ale nie potrafiłam wdrożyć się w fabułę opowiadań. Dałam "Włoskim szpilkom" czas - kilka dni przerwy - ale wciąż miałam wrażenie, że to nie jest styl, który lubię, że nieco męczy dalsze brnięcie przez staranne zdania, gorzkie zakamarki autobiografii Tulli. To nie tak, że w tej lekturze jest coś złego; w gruncie rzeczy uważam nawet, że jest w niej specyficzna magia. Być może to ja niewystarczająco się na nią otworzyłam, nie pozwoliłam jej dotrzeć do wnętrza? Zważając na objętość, być może kiedyś spróbuję ponownie. Muszę jednak przyznać, że skomplikowane analizowanie tej książki skłania mnie do sięgnięcia po "Tryby".

Z "Włoskimi szpilkami" miałam problem tego samego typu co z "Traktatem o łuskaniu fasoli" Myśliwskiego. Być może ponownym błędem było sycenie się przychylnymi opiniami z tego miejsca, nie mówiąc o tych na wskroś pozytywnych, widniejących na tylnej okładce. Nastawiłam się na literacki cud, zamiast na spokojną weryfikację.
Polska w okresie orła bez korony, autobiograficzna...