Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Książka wzbudziła we mnie mieszane uczucia. W większości jest to trudna lektura. Autor niewątpliwie popisał się rozległą wiedzą, ale w moim odczuciu nadmiernie skupił się na argumentacji, poszukiwaniu „dowodów” i przytaczaniu setek autorów i opracowań – bardzo nużące. Można było moim zdaniem skrócić rozdziały II-V (księgi u autora) do wielkości jednego rozdziału i wtedy książkę można by uznać za wciągającą. Fajnym pomysłem jest oparcie rozważań o naturze miłości na micie Tristana i Izoldy. To urokliwe. Obowiązkowo trzeba mit przeczytać przed lekturą de Rougemonta. Monsieur de Rougemont prowadzi rodzaj filozoficznych rozważań czyniąc wiele trafnych i wartościowych obserwacji. Muszę przyznać, że skłaniał mnie wielokrotnie do refleksji. Przytacza też wiele ciekawych cytatów. Ma też parę fajnych puent. Najlepsza dla mnie była Księga VI, w której dokonuje pewnego podsumowania obserwacji na temat miłości, namiętności i małżeństwa. Jednak zniesmaczyła mnie całkowicie Księga VII, w której monsieur de Rougemont zmienia się z filozofa w moralistę. Nagle ostro demaskuje się jako krzyżowiec w walce przeciwko namiętności: <…miłość miłosierna, miłość chrześcijańska, jaką jest Agape, zjawia się wreszcie w pełnej postaci: jest to czynna afirmacja bytu. To Eros, miłość namiętna, miłośc pogańska, rozszerzył w świecie kultury zachodniej truciznę idealistycznej ascezy (…) Eros gloryfikował nasz instynkt śmierci i chciał go wyidealizować. Ale Agape mści się na Erosie, ratując go>. Ocenia też tych i owych, jak na przykład „tich bzidkich męścizn”: <…w przeciwieństwie do mężczyzny skoncentrowanego na erotyce, mężczyzna posiadający zaletę wierności, nie ogranicza się do tego, by w kobiecie widzieć tylko interesujące, godne pożądania ciało, tylko bezwiedną pozę lub fascynujący wyraz, lecz przeczuwa w niej trudną i poważną tajemnicę samoistnej, obcej egzystencji. Widzi w niej wszelkie formy życia, a nie tylko złudny i przelotny aspekt, wywołany przez pożądanie i będący być może tylko projekcją marzenia.> Na końcu rozwala mnie swoją „definicją małżeństwa”: <… Możemy teraz (…) zdefiniować wreszcie małżeństwo jako instytucję, która hamuje namiętność nie dzięki zasadom moralnym, lecz przez miłość.> No nieeeee noooo! Jednakowoż książkę tę oceniam wysoko. To na pewno wyjątkowa praca. Cieszę się że ją przeczytałem – wzbogaciła mnie intelektualnie i emocjonalnie, a także zainspirowała mnie do poszukiwań. Inne cytaty: Miłość szczęśliwa nie posiada historii. Romans zajmuje się tylko miłością śmiertelną – to jest miłością zagrożoną i skazaną wyrokiem samego życia. Ani rozkosz zmysłowa, ani płodny spokój małżeństwa nie podniecają lirycznych doznań uczuciowych w literackiej kulturze Zachodu. Nie jest istotna miłość dopełniona lecz pasja miłosna. A pasja oznacza cierpienia. Oto fundamentalny fakt. W istocie pasja miłosna oznacza przecież nieszczęście. Społeczeństwo w którym żyjemy i którego obyczaje pod tym względem nie zmieniły się w ogóle od wieków, zmusza miłość namiętną w dziewięciu wypadkach na dziesięć do przybrania formy cudzołóstwa. Tęsknota, wspomnienia, a nie bezpośrednia chwila, wzruszają nas. Św. Augustyn: Szukałem Ciebie poza sobą i nie znalazłem, ponieważ byłeś we mnie Namiętność i małżeństwo nie przylegają do siebie. Ich przyczyny i ich cele wyluczają się. Z ich współistnienia w życiu wyrastają nierozwiązywalne problemy. Ich konflikt permanentnie zagraża społecznemu poczuciu bezpieczeństwa. Szczęście jest Eurydyką; traci się je, gdy chce się je schwytać. Może istnieć tylko jako akceptacja, umiera jako rewindykacja. Zależy od stanu istnienia, a nie od posiadania. Namiętność jest zawsze przygodą. Jest tym, co moze zmieniać życie, wzbogacić je niespodzianką, ryzykiem, gwałtowną i miłą radością. Nazwać można wolnym tylko człowieka, który panuje nad sobą. Ale człowiek namiętny wprost przeciwnie – chce być poddanym czyjejś władzy, wydziedziczonym, rzuconym poza swą osobowość, w ekstazę. POŚLUBIĆ IZOLDĘ Przypuśćmy teraz, że mimo wszystko mężczyźnie udaje się ustalić typ, będący wynikiem kompromisu między tym, co lubi, a tym co mu film zaleca jako godne kochania. Spotyka taką kobietę, poznaje ją. Oto ona, kobieta jego pragnień i najtajniejszej tęsknoty, Izolda ze snu; oczywiście jest zamężna. Niech się rozwiedzie, a on ją poślubi! Z nią życie będzie prawdziwe, będzie to rozkwit tego Tristana, jakiego w sobie nosi, jaki jest jego ukrytym geniuszem. Nic nie liczy się z tą rewelacją mitu. (Nawet korona, jeśli jest królem.) Oto prawdziwe nowoczesne małżeństwo z miłości: ślub z namiętnością! Natychmiast zjawia się w otoczeniu (lub u publiczności) niepokój. Czy kochanek zaspokojony będzie jeszcze kochał Izoldę, poślubiwszy ją? Czy zrealizowana tęsknota pozostaje nadal pragnieniem? Izolda przecież jest zawsze cudzoziemką, zawsze jest obca obcością kobiety i tym, co wiecznie zwiewne, zmienne, i prawie wrogie w jej odrębnym bycie. Jest obca tym, że wzywa, by ją ścigać i budzi chęć posiadania, subtelniejszą niż samo posiadanie. Izolda to Kobieta-od-której-jest-się-oddzielonym. Traci się ją, gdy się ją posiada. Św. Paweł: …dobrze jest człowiekowi nie łączyć się z kobietą. Ze względu jednak na niebezpieczeństwo rozpusty, niech każdy ma swoją żonę, a każda swojego męża. (…) Żona nie rozporządza własnym ciałem, lecz jej mąż, podobnie też i mąż nie rozporządza własnym ciałem, ale żona. Nie unikajcie jedno drugiego, chyba że na pewien czas, za obopólną zgodą, by oddać się modlitwie; potem znów wróćcie do siebie, aby – wskutek niewstrzemięźliwości waszej – nie kusił was szatan. To, co mówię, pochodzi z wyrozumiałości, a nie z nakazu (…) Lepiej jest bowiem żyć w małżeństwie, niż płonąć w ogniu (…) Zresztą niech każdy postępuje tak, jak mu Pan wyznaczył, zgodnie z tym do czego Bóg go powołał (…) Niech przeto każdy, bracia, trwa u Boga w takim stanie, w jakim został powołany (…) ci, co używają tego świata, tak (trzeba, aby żyli) jakby zeń nie korzystali. Przemija bowiem postać tego świata (I List do Koryntian VII, 1-2, 4-6, 9, 17, 24, 31). „Być zakochanym” niekoniecznie znaczy „kochać”. „Być zakochanym” to stan, „kochać” to działanie. Stanowi podlega się, na działanie trzeba się zdecydować.