Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Jak dotąd najlepsza książka Hollanka, z jaką miałem styczność. Nadal jednak jest to literatura bardzo marna, którą lepiej omijać szerokim łukiem. Zachowania postaci są tu dziwne, dialogi niedobre, a tak zwane mądrości - z palca wyssane. Z 20 opowiadań do czegokolwiek nadają się ze dwa, może trzy (przede wszystkim "Skok ontologiczny czyli Cuda, cuda ogłaszają"),a i to głównie ze względu na reminiscencje czasu drugowojennej okupacji, przepędzonej przez autora we Lwowie. Niestety, pewne tematy - jak choćby śmierć ojca i brata w Postaniu Warszawskim - co i rusz wracają w lekko tylko zmienionych konfiguracjach, sprawiając wrażenie, że autorowi po prostu brakowało pomysłów i jego twórczość w sporej mierze opiera się na bezustannym wałkowaniu wąskiej garści konceptów. A to, w połączeniu z kiepskim warsztatem literackim i brakiem umiejętności budowania zbornej fabuły, daje w efekcie prozę nieciekawą, miałką i źle się czytającą. Co gorsza, książka była swego czasu lansowana jako magnum opus Hollanka - pisarza fantastyki. Jako wspaniały zbiór jego tekstów związanych z fantastyką. Na okładce można przeczytać górnolotną opinię Macieja Parowskiego: "W czasach trymufu socjologów - Zajdla, Oramusa, Wnuka-Lipińskiego - [Hollanek] powtarzał, że on też pisał fantastykę nawiązującą do odkryć, przygód, rozterek swego pokolenia. Lektura tomu "Pies musi wystrzelić" dowodzi, że miał rację. Może nie ma innej fantastyki jak socjologiczna?" Zawartość zbioru en masse zaliczono też w poczet fantastyki w sieciowej Encyklopedii Fantastyki. "Must-read" każdego miłośnika science fiction i fantasy. A ile ze wspomnianych 20 opowiadań w rzeczywistości jest fantastyką? Otóż całe... trzy. Tak jest. TRZY. Ten najbardziej oczywisty tekst to "Aparat też chce żyć", rodzaj ubogiej prozy nieudanie wzorowanej na Lemowskie bajki, zamieszczony swego czasu w zbiorze "Ukochany z księżyca". Drugi tekst to opublikowany w "Nowej Fantastyce" kawałek biblijny - "Przejść przez morze". Mojżesz, rozstępujące się wody Morza Czerwonego, żydowska dziwka, egipskie rydwany. Nic odkrywczego, nic nowatorskiego, w zasadzie nic ciekawego. Do kompletu dochodzi "Tabu" - chaotyczny, wątpliwy psychologicznie tekst o zawiści w małżeństwie, zakończony w sposób nie do końca zborny, ale sugerujący pewne zjawisko nadprzyrodzone. I to wszystko. Nic więcej tu nie ma. Bo tytułowe opowiadanie, też czemuś opublikowane na łamach "NF", można co najwyżej wziąć za majaki nieprzytomnej osoby. Na koniec jedno zdanie, doskonale oddające "błyskotliwość" prozy (s. 113-114): "(Ciotka Klara była piękna, za piękna, tak piękna, że nigdy nie wyszła za mąż, piękny książę Pepi krzyczał w nurtach Elstery o honorze Polaków, komizm niezamierzony, okrutny)" Zaś wisienką na torcie jest zawarta we wstępie do książki opinia córki Hollanka. Otóż przypadek chciał, że tego samego dnia, co Hollanek, zmarł też Zbigniew Herbert. Jak pisze Anna Hollanek - a przypomnę, że książka wyszła w 2009 roku, 11 lat po śmierci obu autorów - "Telewizje trąbiły o Herbecie, a o Hollanku były tylko skromne wzmianki, co odebrałam wówczas, i do dziś dnia odbieram, jako swoisty nietakt." Aż się chce zacytować pewnego wieszcza: "Znaj proporcjum, mocium panie"...