Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Peter Hoeg to jeden z najbardziej niezwykłych i oryginalnych pisarzy na mojej półce, a „Nieprzystosowani” tylko ugruntowują pozycję Hoega w moim czytelniczym sercu. Ta książka jest niesamowita. Począwszy od języka i sposobu jakim jest napisana poprzez konstrukcję, temat, bohaterów, poziom refleksji. Jest tu troje bohaterów, dzieciaków właściwie, którzy spotykają się w pewnej prywatnej, eksperymentalnej szkole w Danii latach 70-tych. Na czym polega ten eksperyment - oczywiście nie zdradzę. To nie jest książka, w którą łatwo się wchodzi, trzeba się wysilić, poświęcić czas, żeby znaleźć wejście do tego tunelu. Jest chropawa, surowa, z błędami interpunkcyjnymi (jak uprzedza tłumaczka, zachowanymi z oryginału). Hoeg jest pisarzem bezkompromisowym, nie stara się niczego czytelnikowi ułatwić. Dzieciaki, Peter, Katarina i August, starają się przetrwać w opresyjnym środowisku, tworząc coś w rodzaju zastępczej rodziny. W niemieckim (wolnym) tłumaczeniu tytuł książki brzmi „Plan zniesienia ciemności”. Bowiem szkoła ma zbożny cel, przywrócić dzieci z trudnym startem, dzieci nieprzystosowane, z zaburzeniami, do życia w społeczeństwie. Podobno książka Hoega wywołała w latach 90-tych dyskusję w Danii na temat systemu kształcenia i wychowania dzieci w podobnych placówkach. Jeśli wniosła coś dobrego tylko chwała autorowi. Hoeg podejmuje refleksję nad systemem edukacji opartej na wiecznym ocenianiu na podstawie nieuzasadnionych i często zmiennych kryteriów. „Kiedy coś jest lepsze od czegoś innego? To ważne pytanie.” Pisze też: „szkoła jest jak mechanizm do odrzucania wątpliwości” albo jeszcze lepiej "szkoła jako niebiańska machina do uszlachetniania". Czuje się w „Nieprzystosowanych” ból, bunt, krzyk bezsilności. Ale Hoeg nie byłby sobą gdyby na tym poprzestał. Bohaterowie podejrzewają, że są poddawani eksperymentowi i manipulacji. Postanawiają wziąć sprawy w swoje ręce, żeby siebie nawzajem ocalić. Czy to im się uda? Dyrektor szkoły i nauczyciele stawiają się w roli bogów. Do swojej wychowawczej tresury wykorzystują czas. I to czas właśnie staje się pośrednio tematem „Nieprzystosowanych” (choć duński tytuł sugeruje coś przeciwnego, raczej „Mogą się nadać”). Akcja, opowieść, historia przeplatane są szalenie ciekawymi refleksjami na temat czasu, czym jest i jak można go wykorzystywać w opresyjnych sytuacjach. „Jak to się stało, że czas zmienił się w drut kolczasty?”. Hoeg to jeden z najciekawszych pisarzy, z jakimi się zetknęłam. Nie pisze błahych książek, nawet gdy używa kryminalnego plotu jak w „Smilli w krainie śniegu”, czy futurystycznej anegdoty jak w „Efekcie Susan”. Cieszę się, że dzięki wydawnictwu Driada, wydającego książki duńskich autorów, możemy podążać nieprzetartymi dotąd tunelami naszego umysłu, dzięki niesfornemu i antysystemowemu Peterowi Hoegowi. Naprawdę warto!