Jesteśmy społecznością, która kocha książki

„Janek i Maria” Henryk Grynberg to dwa opowiadania, których akcja związana jest okupacją i drugą wojną światową. Warszawą i polską wsią. Relację z tych wydarzeń przedstawiają „zwykli” ludzie, którym przyszło żyć, walczyć i funkcjonować w tym mrocznym okresie. Janek to Polak z Warszawy, który szmugluje i handluje z Żydami, ratując im niekiedy życie. Maria to Żydówka, która otrzymała schronienie od chłopskiej rodziny, która ukrywała ją przez dwa lata w stodole. Polak i Żydówka. Pierwszy opowiada o Żydach a ona o Polakach. Zbieg okoliczności? Nie, raczej „normalna” koegzystencja, obrazująca brutalną prawdę dnia codziennego, życia na granicy, współpracy, konspiracji, zdrady. A tym samym, to bardzo ważne świadectwo, dokument historyczny, który mimo pewnych stylistycznych trudności należy znać, przeczytać i zawsze pamiętać. . Historia Jan Kostańskiego została nagrana na taśmach dźwiękowych, spisana i opublikowana jako „Janek: A Gentile in the Warsaw Ghetto”. Henryk Grynberg na podstawie rozmów z Janem i dostępnych materiałów, wydał w 2001 polską wersję jako „Szmuglerzy”. Natomiast oryginalny pamiętnik Marii Koper znajduje się w jerozolimskim Yad Vashem a kopia została przekazana Grynbergowi przez jej córkę, który po kilku korektach (głownie ortografia, interpunkcja, stylistyka słowa) zbudował relację w obecnej formie, zachowując główne myśli Marii, jej uczucia i emocje, które przelała na papier. A która to, była totalnie uzależniona od chłopskiej rodziny, żyjąc według cyklu pór roku, polnych zbiorów czy rutynowego życia na wsi ze wszystkimi jego blaskami i cieniami. . Proste słowa bolą najbardziej, to właśnie one docierają do nas z podwójną siłą rażenia. Codzienność dla Jana i Marii to czarne plamy w ich życiu. Walka nie tylko o kromkę chleba, ale o każdy bezpieczny oddech, o rodzinę, o zwykłą normalną chęć życia. To co nas przeraża, dla nich było życiem powszednim. Wojna i okupacja wiele im zabrała, złamała moralność i odebrała poczucie bezpieczeństwa. Już na zawsze.