Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Do lektury wspomnień Charlesa Wilsona przystępowałem z mieszanymi uczuciami. Czy po tylu pracach, jakie powstały na temat Winstona Churchilla można jeszcze dowiedzieć się o nim czegokolwiek nowego? Owszem, zwłaszcza, jeśli autorem pracy jest jego osobisty lekarz, towarzyszący mu wiernie przez 25 ostatnich lat życia. Charles Wilson, mianowany lordem za zasługi, jakie położył dla kraju opiekując się premierem Wielkiej Brytanii, w czasie wojny był dokładniej zorientowany w polityce aliantów niż niejeden emigracyjny polityk. Kilka lat przed śmiercią przyszło mu stoczyć ciężkie walki, kiedy postanowił opublikować wspomnienia z lat wojennych. Pomysł wydania pamiętników spotkał się z krytyką rodziny Churchilla, ze względu na zawarty w nich obraz premiera daleki od idealizowania, a zarazem bez wątpienia bliższy rzeczywistości. Zaistniał równocześnie spór, czy wydanie drukiem wspomnień dotyczących własnego pacjenta nie stanowi złamania tajemnicy lekarskiej. Autor odparł ten zarzut, zwracając uwagę, że Churchill był bohaterem historycznym, o którym społeczeństwo ma prawo wiedzieć zdecydowanie więcej niż przewidują to pisane na jego cześć hagiografie. Każdy, kto interesuje się bliżej premierem brytyjskim, powinien zapoznać się ze wspomnieniami lorda Morana. Przez ćwierć wieku opieki nad nim poznał on sposób funkcjonowania jego umysłu, zgłębił zawiłości jego psychiki, dzięki czemu jego wnioski mogą pomóc w krytycznej ocenie pamiętników samego Churchilla, jak również i innych jego doradców. Wiele dowiemy się o stosunku premiera do sprawy polskiej. Obraz relacji panujących na linii premier-Roosevelt-Stalin zawarty we wspomnieniach, w wielu istotnych szczegółach różni się od tego, jakim prezentuje go polska literatura przedmiotu. Zwrócić trzeba uwagę przede wszystkim na bezsilność Churchilla w kwestii zdecydowanej obrony niepodległości Polski. Wobec przychylnej postawy Roosevelta względem sowieckich planów powojennego podziału świata możliwości brytyjskiego premiera były niezwykle ograniczone. Jego kilkukrotne próby skłonienia słabnącego prezydenta USA do zwarcia szeregów i ustalenia wspólnej strategii zachodnich aliantów wobec ZSRS okazały się bezskuteczne. Kraje Europy Środkowo-Wschodniej miały wkrótce na własnych barkach odczuć wszelkie tego konsekwencje. Pamiętnik spostrzegawczego i inteligentnego lekarza Churchilla czyta się jednym tchem, a lekturę uprzyjemniają liczne anegdoty. Bez wątpienia jednak jego największym atutem jest możliwość poznania premiera takim, jakim był w rzeczywistości. To portret pozbawiony znamion idealizacji, ale i niewolny od krytyki, co czyni „Wojnę Churchilla” znacznie bardziej pożądaną od apologetycznych biografii pozycją na rynku wydawniczym. ŁS