Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Równolegle do zachwytu nad możliwościami, jakie daje bycie czynnym użytkownikiem internetu, pojawiły się głosy zwiastujące infoholizm - nowy rodzaj uzależnienia behawioralnego. Poświęcono mu dotychczas niejeden mniej lub bardziej strawny elaborat, ale o ile w latach dziewięćdziesiątych nie było czym się przejmować, bo dostęp do sieci mieli tylko wybrańcy, o tyle dziś, kiedy prawie każdy polski dom internetem stoi, możemy mówić o pladze. Kliniki leczenia uzależnień pełne są towarzystwa snującego się po korytarzach i nerwowo pocierającego palcami, które jeszcze nie tak dawno tkwiły w miłosnej symbiozie z klawiaturą. Obok separacji od wszelkich urządzeń, które zapewniają dostęp do sieci lub nieustannie generują informacje, komponentem terapii może być książka (boże broń e-book!) Michała Olszewskiego. Istnieje prawdopodobieństwo, że po jej lekturze przynajmniej jakaś część leczących się infoholików nie wróci do nałogu, bo Olszewski podarował światu powieść o konstrukcji ryzykownego strumienia świadomości głównego bohatera – strumienia, który ledwie po kilkunastu stronach okazuje się rwącą rzeką.

Oto Fej, redaktor naczelny pewnego miejskiego portalu informacyjnego, przeżywający aktualnie po piętnastu latach kariery „szczytowanie zawodowe”. Nie da się odmówić Olszewskiemu fantazji, bo obdarzył swojego antypatycznego protagonistę bogatą paletą cech dziennikarskiego wypaczenia. Fejowi nawet nie drgnie powieka, kiedy naciąga lub koloryzuje fakty, aby zwiększyć tzw. klikalność materiału – na internetowym ringu wszystkie chwyty są dozwolone. Być może miłosierny czytelnik obdarzyłby go współczuciem, gdyby pewne aspekty jego zachowania wynikały z nieświadomości. Ale jak na złość redaktor Fej świadomy jest i to bardzo. Także swojego infoholizmu, choć stosuje w tej kwestii tradycyjne wyparcie, zasłaniając się wyświechtaną frazą, że jeśli nie ma cię dzisiaj w sieci, to nie istniejesz, tym bardziej, gdy jesteś dziennikarzem. W opowieści Feja przeszłość przeplata się z teraźniejszością. Chaotyczne wywody bohatera raz po raz przerywane są postami wrzucanymi przez niego na konto portalu, w którym pracuje, założone w znanym medium społecznościowym. Posty obowiązkowo zawierają hasztagi. Jednak hasztag w książce Olszewskiego przestaje być tylko sposobem umożliwiającym grupowanie komunikatów o zbliżonej tematyce. Hash (# – ang.), ta niepozorna „kratka” umieszczana przed danym słowem staje się symbolem współczesnego zniewolenia i złudzenia, że będąc w sieci jesteśmy częścią czegoś wielkiego i ważnego, a uwaga całego świata skierowana jest na to, co mamy akurat do powiedzenia (zazwyczaj nic istotnego). „#Upał” to nie horror, ale podczas lektury mimowolnie włos jeży się na głowie, bo postęp technologiczny przybiera tu kształt technologicznego ustępu, z którego wylewa się falami niekontrolowana zawartość – wstydliwy skutek uboczny błyskawicznego i bezrefleksyjnego trawienia podanych na brudnym talerzu informacji, które czynimy naszą, niekiedy jedyną, wiedzą o świecie.

Perypetie Feja naszpikowane są wydarzeniami brzmiącymi bardzo znajomo, jeśli od czasu do czasu fundujemy sobie fascynującą lekturę popularnych internetowych serwisów informacyjnych albo tickerów, czyli pasków informacyjnych, które pojawiają się zazwyczaj u dołu ekranu na większości kanałów TV. Uważny czytelnik dostrzeże tam pierwsze oznaki postępującej tabloidyzacji. Wystarczy kilka przymiotników niosących odpowiednią dawkę wyolbrzymienia, a kolizja trzech aut urasta do rozmiarów karambolu, pęknięta opona w prezydenckim samochodzie staje się zamachem, nieszczęśliwy wypadek ze śmiercią w tle – materiałem do debat o bezpieczeństwie odbywanych przy niedzielnym kotlecie. Można Olszewskiemu zarzucić to, że poszedł po linii najmniejszego oporu, ponieważ wykorzystał w fabule kilka tych znajomo brzmiących tematów, którymi żyły rodzime tabloidy w ciągu ostatniego pięciolecia, zafundował im stylistyczną panierkę i podał w sosie prozy, ale z drugiej strony, czy owa fabuła nie wybrzmiewa przez to bardziej wiarygodnie? I czy nie nosi to znamion stendahlowskiego zwierciadła przechadzającego się po gościńcu, które podsuwa Olszewski, żeby trochę nas postraszyć? Bo przecież ktoś napędza te wszystkie statystyki oglądalności i klikalności, a na pewno nie jest to tylko przeciętny Kowalski, zakładający skarpety do sandałów, z miernym wykształceniem i aspiracjami życiowymi na poziomie ameby (jesteś tym, w co klikasz?). Olszewski to doświadczony dziennikarz i reporter, więc być może uznał, że grzebanie w wyobraźni tylko po to, żeby stworzyć coś, co uda fakt, będzie w pewnym sensie wymyślaniem koła na nowo. Po co, skoro można czerpać garściami z przepastnych czeluści internetu, który karmi się historiami pisanymi przez życie, a potem wziąć z nich to, co najlepiej, zdaniem twórcy, zasili fabułę. I tu objawia się paradoks powieści Olszewskiego: z jednej strony ukazuje ona zgubne skutki „bycia w sieci”, a z drugiej zapewne sama została napisana z jej pomocą. Owszem, paradoks, a nie hipokryzja, bo Olszewski biegłości w używaniu internetu wcale nie ukrywa. Natomiast duży akcent kładzie w powieści na to, co się dzieje, kiedy internet zaczyna używać nas.

Z monologów Feja może wyłuskać czytelnik jeszcze jedno ważne spostrzeżenie, którym jest żenująca jakość dziennikarstwa uprawianego w serwisach informacyjnych. W redaktorskich instrukcjach kierowanych do stażystów, zwanych „narybkiem”, Fej ujawnia czytelnikowi praktyki stosowane przy preparowaniu „newsów”, które z rzetelnym dziennikarstwem mają tyle wspólnego, co Korea Północna z wolnością słowa. Po lekturze pierwszego z brzegu internetowego serwisu informacyjnego nie sposób traktować tego instruktażu w kategoriach fikcji literackiej.

O ile można polemizować z oryginalnością pomysłu na fabułę, o tyle warstwie językowej i konstrukcji powieści nie można niczego zarzucić. Co prawda, istnieje ryzyko, że czytelnik przyzwyczajony do wypieszczonych fraz i popisów językowej ekwilibrystyki poczuje lekki niesmak percypując tę hybrydę profesjolektu, języka literackiego, cyberprzestrzeni, potocznego i królujących w nim spolszczeń fonetycznych (szerować, lajkować, hejtować, czilować, flaszbak, fakap), które profesor Mirosław Bańko nazywa „luzackimi”. Trudno jednak wyobrazić sobie lepszy sposób na oddanie ładunku strumienia świadomości dziennikarza wyposażonego w sporą inteligencję, a zarazem infoholika, pracoholika, nosiciela FOMO (ang. fear of missing out – lęk przed pominięciem) z elastyczną moralnością i skrajnie hedonistycznym podejściem do życia, w którym nie ma miejsca na postój, refleksję i uważność. Patrząc na powieść Olszewskiego z tej perspektywy narracyjny chaos przestaje być nieznośny, a staje się zasadny. Zresztą na wypadek, gdyby czytelnik poczuł się w tej narracji, jak w rozpędzonym pociągu, w którym dodatkowo zepsuły się hamulce, to wytchnienie dadzą mu listy czytelników przysyłane do redakcji serwisu na konkurs. Są one dobrym zabiegiem konstrukcyjnym przy takim galopie narracyjnym, bo pełnią funkcję retardacyjną i to chyba jedyne fragmenty powieści, w których zdania wielokrotnie złożone zajmują tylko dwa wersy.

Jeśli ktoś podjąłby się karkołomnego zadania zrobienia kategoryzacji powieściowych epilogów, to powieść Olszewskiego śmiało można wsadzić do szuflady o nazwie „Zaskakujące”. Tym bardziej, że czytelnik od razu poznaje, z jakim bohaterem, a raczej antybohaterem ma do czynienia i z miejsca może wieszczyć jego upadek, ale aż tak spektakularnego chyba się nie spodziewa. Nazwać książkę Olszewskiego tylko polską powieścią współczesną, to nazwać Bałtyk kałużą, bo „#Upał” jest przede wszystkim udanym prozatorskim studium info- i siecioholizmu, które gwarantuje świadomemu czytelnikowi niewygodne wnioski. Uczestnicząc w tej kuriozalnej odysei Feja po morzu informacji, którą odbywa dziurawą łajbą bez wioseł (choć wydaje mu się, że tnie fale jachtem), w pierwszym odruchu zaczyna się człowiekowi robić mdło na widok komputera, smartfona i tabletu. Przychodzi za tym nieodparta chęć „wylogowania się do życia”, doświadczania świata organoleptycznie i przypomnienia sobie podstawowych odruchów społecznych. Zwłaszcza gdy jeszcze długo po lekturze odbija się w głowie echem z pozoru nieistotne zdanie, raz po raz padające z ust Feja: „Coś nas rozłączyło.”, bo nabiera ono innego znaczenia i staje się wręcz symbolem stanu więzi rodzinnych bohatera. Ale czy tylko jego? Jeśli odpowiedź będzie nas uwierać, zrobi się naprawdę gorąco.
Natalia Nowicka

Równolegle do zachwytu nad możliwościami, jakie daje bycie czynnym użytkownikiem internetu, pojawiły się głosy zwiastujące infoholizm - nowy rodzaj uzależnienia behawioralnego. Poświęcono mu dotychczas niejeden mniej lub bardziej strawny elaborat, ale o ile w latach dziewięćdziesiątych nie było czym się przejmować, bo dostęp do sieci mieli tylko wybrańcy, o tyle dziś, kiedy...

W 1996 r. Michał Rusinek, świeżo upieczony magister filologii polskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim został zatrudniony na trzy miesiące w charakterze sekretarza Wisławy Szymborskiej. Z trzech miesięcy zrobiło się piętnaście lat. Całe szczęście, bo zapewne nie powstałaby książka, dzięki której zyskujemy dostęp do świata, w którym króluje najwyższej próby ironia, słowna ekwilibrystyka i dowcip w wykonaniu noblistki. Co prawda ów dostęp ma wielkość dziurki od klucza, ale to wystarczy, żeby po lekturze „Nic zwyczajnego” bardzo pozazdrościć Rusinkowi znajomości z Szymborską. W trakcie tych kilkunastu lat autor pełnił nie tylko funkcję jej sekretarza, ale także strażnika prywatności, którą Szymborska ceniła sobie nade wszystko Od czasu do czasu zarzucano mu, że odcina kupony od sławy noblistki, jakby bez znaczenia było to, że w efekcie pracy nad kolejnymi stopniami naukowymi wyszły spod jego pióra cenione publikacje i to, że napisał również kilka bestsellerowych książek dla dzieci.

„Nic zwyczajnego” to książka, której sporą część stanowią anegdoty. Niektóre z nich Rusinek opowiadał już w debiucie reżyserskim Katarzyny Kolendy-Zaleskiej pt. „Czasami życie bywa znośne”, przedstawiającym sylwetkę Szymborskiej, ale o ile w filmie wydawały mi się one nieco ckliwe, o tyle w książce podane są w sposób bardzo powściągliwy. Być może przyczyna leży w tym, że Rusinek musiał dać sobie czas (zresztą chyba nawet wspomina o tym w książce), aby móc znów o Szymborskiej opowiadać, bo nie podlega dyskusji to, że była mu bardzo bliska. Kiedy taka osoba znika z naszego życia, to jedynie czas może sprawić, że zaczniemy o niej mówić bez konieczności panowania nad drżącym głosem i uciekania wzrokiem w bok, bo oczy nam się zaszkliły.

Emocjonalny dystans autora do własnych wspomnień oraz ironiczny dowcip (szlifowany zapewne jeszcze pewnie podczas sekretarzowania noblistce) to niewątpliwie jedne z największych zalet książki. Mimo że Rusinek pisze wprost, iż jest Szymborską zafascynowany, to ta fascynacja jest dyskretna, nienachalna – jakby wyszła na jaw zupełnie przez przypadek, co dla mnie jest bardziej wiarygodne niż rozbuchane peany na czyjąś cześć. Z opowieści autora wyłania się obraz kobiety stroniącej od publicznych wystąpień, niechętnie opuszczającej swoje mieszkanie i prawie całe życie bujającej się na hamaku rozpiętym między dwiema skrajnościami: niebywałym poczuciem humoru a nostalgią.Uwaga, lektura „Nic zwyczajnego” grozi nieodpartą chęcią sięgnięcia po poezję Szymborskiej i odkrywania jej na swoich własnych warunkach, nie zaś przez pryzmat szablonów wyznaczanych przez szkolne podstawy programowe. Warto? Tak, tak i jeszcze raz tak.

W 1996 r. Michał Rusinek, świeżo upieczony magister filologii polskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim został zatrudniony na trzy miesiące w charakterze sekretarza Wisławy Szymborskiej. Z trzech miesięcy zrobiło się piętnaście lat. Całe szczęście, bo zapewne nie powstałaby książka, dzięki której zyskujemy dostęp do świata, w którym króluje najwyższej próby ironia, słowna...

Książka, w której nie ma ani jednego niepotrzebnego przymiotnika – stwierdzenie to idealnie obrazuje, z jaką pozycją macie do czynienia. W przeciwieństwie do takiego Remigiusza Mroza, Donna Tartt książek nie produkuje, lecz je w swoim niespiesznym tempie pisze. Od roku 1992, kiedy zadebiutowała „Tajemną historią” wydała jeszcze dwie książki: „Małego przyjaciela” i nagrodzonego Pulitzerem w 2014 r. „Szczygła”.

Sama autorka jest postacią dość ekscentryczną i tajemniczą. Stroni od wywiadów i trudno ją gdziekolwiek spotkać. Mając do czynienia z książkami Tartt ciężko oprzeć się wrażeniu, że autorka wsadza w pracę nad nimi całe zasoby ducha i nieustannie pracującego umysłu. „Tajemna historia” nie jest wyjątkiem.

Akcja powieści, utrzymanej w konwencji gotyckiego thrillera rozgrywa się w fikcyjnym Hampden College, campusie uniwersyteckim, do którego na studia przybywa z Kalifornii Richard Papen. Wykorzystując swój spryt, dołącza do elitarnego grona studentów-wybrańców profesora Juliana Morrowa, wybitnego filologa klasycznego. Zaprzyjaźnia się z resztą grupy i oddawałby się beztrosko wszelkim uciechom studenckiego życia, gdyby nie jeden istotny fakt: morderstwo. Pojawia się ono już na pierwszych stronach książki. Jakby tego było mało, od razu wiadomo kto zabił.

Zatem, skoro znamy mordercę, to w czym tkwi fenomen tej tłumaczonej na trzydzieści języków powieści? W tym, że autorka potrafiła ubrać popularny topos winy i kary w tak magnetyczny język, że od pierwszej do ostatniej strony trzyma czytelnika w uścisku, który czuje się jeszcze długo po skończonej lekturze. Nie bez znaczenia dla atrakcyjności fabuły jest także to, że spora część wydarzeń dziejących się w książce jest odzwierciedleniem własnych przeżyć Tartt z czasu studiów w Bennington College. Od momentu, kiedy skończyłam czytać „Tajemną historię”, każda kolejna książka była średnio zadowalająca, więc musiałam sobie zrobić czytelniczą przerwę. Każdy, kto jest psychofanem książek i miał do czynienia z tzw. przekleństwem dobrej książki, wie o czym mówię. Zazdroszczę tym, którzy lekturę "Tajemnej historii" mają nadal przed sobą.

Książka, w której nie ma ani jednego niepotrzebnego przymiotnika – stwierdzenie to idealnie obrazuje, z jaką pozycją macie do czynienia. W przeciwieństwie do takiego Remigiusza Mroza, Donna Tartt książek nie produkuje, lecz je w swoim niespiesznym tempie pisze. Od roku 1992, kiedy zadebiutowała „Tajemną historią” wydała jeszcze dwie książki: „Małego przyjaciela” i...

Po namiętnym romansie z kryminałami Miłoszewskiego cierpiałam na brak dobrych książek w tym gatunku, bo ilekroć jakaś wpadła mi w ręce, zazwyczaj miała kwaśny posmak nieudanej randki, po której wypijasz dla znieczulenia traumy pół butelki merlota, kitranego na czarną godzinę za szafą. Niestety, jeśli ktoś czytał Miłoszewskiego wie, że niełatwo po nim znaleźć coś dobrego, zwłaszcza wśród rodzimych autorów. Nazwisko Katarzyny Bondy napotykałam dość często, buszując na stronach z recenzjami, ale dopiero wzmianka o tym, że autor „Ziarna prawdy” nazwał ją królową polskiego kryminału, przekonała mnie do sięgnięcia po trylogię o Hubercie Meyerze, policyjnym profilerze z katowickiej komendy. Nie wiem, co miał na myśli Miłoszewski tytułując ją królową, ale wydaje mi się, że aby zasłużyć sobie na takie miano powinno się zaoferować czytelnikom coś więcej niż kryminalną brazilianę upstrzoną mocno średniawymi dialogami.

Trylogię rozpoczyna „Sprawa Niny Frank”. Niczym nieostrożny piroman podjarałam się notą wydawcy i zabrałam się do czytania. Hubert Meyer, policyjny psycholog (lub profiler jak kto woli) zostaje wysłany na Podlasie, do pewnej zapadłej mieściny, w której doszło do zabójstwa znanej aktorki, Niny Frank. Meyer na podstawie oględzin miejsca zbrodni, zebranych dowodów i rozmów z osobami mającymi związek ze sprawą, musi sporządzić portret psychologiczny sprawcy i tym samym ułatwić pracę innym śledczym. Po jakichś pięćdziesięciu stronach minę miałam taką, jakbym nagle zapragnęła coś zjeść, a w lodówce zastała tylko światło. Po dwustu dałam głośny upust swej irytacji, czego nie omieszkała zarejestrować matka (mieszkam nad jej pokojem), bo posłała mi smsa o treści: „Melisę sobie zaparz i się nie drzyj.” Mimo to, czytałam dalej, bo przekonałam siebie, że muszę przebrnąć przez wszystkie tomy w imię wyższej konieczności, a mianowicie, żeby móc się uczciwie wypowiedzieć. Ok, jeśli mam być naprawdę uczciwa to historia wciąga, ale człowiek non stop się wkurza przez te fabularne płycizny, kiepskie dialogi, a przede wszystkim brak autentyzmu (który gliniarz w wieku przedemerytalnym mówi do żony per „duszko”?). I to wszystko przeplatane pornoekscesami ofiary, o których ona sama opowiada w pewnym sensie już zza grobu. Dodać do tego jeszcze problemy osobiste Meyera (niekochana i jęcząca żona, zraniona kochanka), a braziliana jak w mordę strzelił.

Z drugim tomem, „Tylko martwi nie kłamią” jest już lepiej. I nawet byłby całkiem niezły, gdyby autorka ponownie nie pokusiła się o nadprodukcję wątków obyczajowych. Znów zabrakło mi też mięsa (nie mam tu na myśli wulgaryzmów) i autentyzmu w dialogach, zwłaszcza między policjantami z katowickiej komendy (miałam wrażenie jakby rozmawiały ze sobą kukły wypchane słomą) choć było już ciut lepiej. Ale to nic w porównaniu z momentem, kiedy natrafiacie na zdanie brzmiące mniej więcej tak: „Jeszcze nie widział, że to ona, ale poznał ją po długich nogach i zgrabnych pęcinach.” Matkobosko. Co to są te pęciny? Zawstydzona swoją ignorancją pognałam na klawiaturze do Wikipedii i wyposażyłam się w wiedzę, iż pęciny to „część nogi konia, która razem ze znajdującym się nad nią stawem pęcinowym łączy kopyto końskie z dalszą częścią nogi.” Zgłupiałam jeszcze bardziej, ale Miejski Słownik Slangu podpowiedział mi, że wyrazu tego używa się w odniesieniu do zgrabnych i długich nóg kobiecych. Do mojej wyobraźni chyba to nie przemówiło, bo ilekroć spotykałam się z tym wyrazem w tekście (chyba autorka lubi słowo „pęciny”), to przed oczyma stawała mi jakaś dorodna klacz albo Kasztanka Piłsudskiego. Książkę ratuje (a jednak są jakieś pozytywy) ciekawie podana historia Katowic, zwłaszcza ta dotycząca ulicy Stawowej. Mam słabość do Katowic, więc te fragmenty czytałam z wypiekami na twarzy.

„Florystka”, czyli trzeci i ostatni tom z Meyerem w roli głównej jest zdecydowanie najlepszy. Niezwykle sugestywny obraz białostockich „mrocznych miejsc”, ulic i blokowisk i konsekwencji nieprzeżytej żałoby po stracie dziecka (inspirowany prawdziwą historią). Dialogi wreszcie tętniące życiem a nie słomą, bardzo dobry pomysł wprowadzenia drugiego profilera w postaci kobiety (tylko po cholerę znów ten denny wątek romansowy), która daje nam całkiem wiarygodne wyobrażenie, jak to jest być kobietą w policji i chcieć czegoś więcej niż „sekretarkowanie” komendantowi. Fabuła mocno nieprzewidywalna - tak naprawdę ja się do tej pory zastanawiam, kto u licha zabił. Trochę ciężko się czytało z racji tego, że ofiarami zbrodni były dzieci, ale jakichś makabrycznych passusów ze szczegółami morderstw tam nie znajdziecie.

Konkludując, pomysł na uczynienie bohaterem kryminałów policyjnego psychologa - bardzo dobry, bo profesja ta zadebiutowała na kartach książek właśnie dzięki Bondzie. Jeśli cokolwiek z nich wyniosłam, to właśnie zainteresowanie pracą profilera, która jest popularna i doceniana w wielu krajach. Niestety, nie w Polsce, ale jak to mawiają: „może się co odmieni”.

Autorka, parająca się wcześniej dziennikarstwem kryminalnym, trafiła przy okazji pracy nad jednym z artykułów, do katowickiej komendy, w której pracował nadkomisarz Bogdan Lach, wówczas chyba jedyny psycholog policyjny z ambicjami profilerskimi i prekursor tego zagadnienia w Polsce. Widać współpraca układała się dość owocnie, bo postanowili wydać razem książkę, w której, opierając się na autentycznych sprawach, próbują odpowiedzieć na pytanie: „czy istnieje zbrodnia doskonała?” („Zbrodnia niedoskonała” wyd. Muza). Mam ją na liście lektur, więc pewnie kiedyś przeczytam, bo z recenzji, na jakie trafiłam wynika, że naprawdę warto. Postać bohatera trylogii Bondy, Huberta Meyera, inspirowana jest właśnie osobą Bogdana Lacha, jednak jedynym podobieństwem, jakie łączy obu panów jest tylko profesja profilera. I całe szczęście.

Meyer poza byciem profilerem, jest przede wszystkim szowinistą, a raczej próbuje nim być, ale o ile szowinizm prokuratora Szackiego w Miłoszewskich kryminałach jest wiarygodny, o tyle u Bondy szowinizm Meyera jest naciągany i czuć, że autorka na siłę przylepiła mu tę łatkę. W jednym z wywiadów Katarzyna Bonda zapytana o to, dlaczego zdecydowała się uczynić bohaterem swoich książek faceta odpowiedziała: Tak naprawdę trochę ze strachu. Gdyby główna bohaterka była kobietą, utożsamiano by ją ze mną. A ja pewnie nie powstrzymałabym się przed daniem jej jakichś swoich cech. Częściej jednak pewnie bym się cenzurowała. Kochanek - nie, bałagan w domu - w żadnym razie, brudne gacie - wykluczone. Przy mężczyźnie nie mam tych oporów. A on, ze wszystkimi tymi wadami, jest lubiany. Kobieta, która prowadziłaby się tak jak on, nie wzbudziłaby sympatii, choćby nie wiem jak świetna byłaby w pracy.

I tu się, Katarzyno, bardzo pani pomyliła, bo ja z chęcią widziałabym na miejscu Meyera - Meyerową, w dodatku niezbyt dobrze się prowadzącą bałaganiarę, która robi pranie raz na dwa tygodnie, a zamiast przecinków używa wulgaryzmów, bo założę się, że jej postać byłaby dużo bardziej wiarygodna w warstwie psychologicznej niż postać Meyera, spoza pleców którego wyzierało odautorskie podlizywanie się męskiej części czytelników (komentarze niektórych bohaterów dotyczące kobiecego ciała lub ubioru były po prostu żałośnie brazylijskie albo pachniały „Greyem” ), co dało efekt irytującej sztuczności. Być może i Bonda wyciągnęła takie wnioski, bo bohaterem kolejnej serii kryminałów jest profilerka Sasza Załuska. Póki co, na razie sobie od pani Bondy odpocznę. A królowa kryminałów jest i będzie tylko jedna. Mam tu na myśli oczywiście Agathę Christie.

Czy warto sięgnąć po kryminały Bondy? Myślę, że tak, mimo że po tym, co napisałam powyżej można odnieść inne wrażenie. Warto głównie po to, aby przekonać się na własne oczy, jak ewoluował warsztat autorki od pierwszego do trzeciego tomu i wzbogacić swój potoczny wokabularz o niezwykle targający wyobraźnią wyraz „pęciny”. Patataj, patataj.

Po namiętnym romansie z kryminałami Miłoszewskiego cierpiałam na brak dobrych książek w tym gatunku, bo ilekroć jakaś wpadła mi w ręce, zazwyczaj miała kwaśny posmak nieudanej randki, po której wypijasz dla znieczulenia traumy pół butelki merlota, kitranego na czarną godzinę za szafą. Niestety, jeśli ktoś czytał Miłoszewskiego wie, że niełatwo po nim znaleźć coś dobrego,...

Przejęzyczenie... to mój pierwszy książkowy zakup w tym roku i z czystym sumieniem mogę powiedzieć, że był to strzał w dziesiątkę. Jeśli ktoś poza czytaniem literatury, dodatkowo interesuje się nią od kuchni (ale niekoniecznie), to Przejęzyczenie… jest dla niego lekturą obowiązkową. Nie przypominam sobie, żeby ostatnio jakakolwiek książka w takim stopniu odświeżyła mój aparat mózgowy.

Przyznam szczerze, że jeszcze do niedawna, czytając literaturę zagraniczną, myśl o tym, że abym mogła ją czytać, to ktoś musiał ją najpierw przetłumaczyć, znajdowała się gdzieś na peryferiach mojego umysłu, a nawet w jego slumsach. Być może działo się tak, bo - jak to słusznie zauważyła jedna z rozmówczyń Zaleskiej - my, Polacy lubimy myśleć, że wszystko zostało napisane po polsku. Zapewniam was, że nie ma w tym żarcie przesady, bo ilu z was zwraca uwagę na to, kto tłumaczył książkę, do której się właśnie zabieracie? Zaryzykuję stwierdzenie, że niewielu. Zauważcie, że po skończonej lekturze poddajecie ewentualnej krytyce język autora, a przecież tak naprawdę macie do czynienia z językiem tłumacza, który często jest w tej materii wirtuozem lepszym, niż ten, kto dane dzieło popełnił (jak to w przypadku tłumaczeń np. Boya-Żeleńskiego bywało). Każda rozmowa, którą przeprowadziła Zaleska w swojej książce, wniosła w moją recepcję literatury wiele dobrego i wiele rzeczy zweryfikowała.

Pewnie niezbyt dobrze to o mnie świadczy, ale - z okazji ekshibicjonistycznego usposobienia w tej przedsennej porze, w której to piszę - zaszaleję i wyznam, że zdarzało mi się rzucać książką i kląć szpetnie, bo po nazwisku uznanego autora, widniejącym na okładce, oczekiwałam czegoś więcej, niż licealne metafory, burleskowa stylistyka i podawanie wszystkiego na tacy. A przecież mogła to być wina tłumacza, którego jakieś wydawnictwo zatrudniło do zrobienia przekładu na cito, bo akurat zbliżała się premiera ekranizacji jeszcze niewydanej w Polsce książki i wydawca już pocierał piętkami na myśl o zyskach i, excusez le mot, w dupie umieścił to, że ma do czynienia z tłumaczem z rodzaju tych, którzy po półrocznym dukaniu na Erasmusie w UK, zjeżdżają do Polski i za grosze rzucają się tłumaczyć Becketta translatorem z Googla. Niestety, takie sytuacje są obecnie na porządku dziennym. Jedyna pociecha w tym, że przekładanie dzieł uznanych autorów, wielu przytomnych wydawców powierza wybitnym tłumaczom, o czym przekonacie się z lektury Przejęzyczenia…

Książka zawiera mnóstwo ciekawostek (niektóre są dla mnie wręcz sensacyjne, jak choćby ta związana z Rękopisem znalezionym w Saragossie Jana Potockiego), anegdot (momentami rżałam jak koń) i jest przede wszystkim świetną literaturą o literaturze, a co najważniejsze - w całości zrozumiałą (no może poza jednym wyjątkiem w postaci rozmowy z Piotrem Sommerem, którego wypowiedzi były na mój gust nieco zbyt akademickie, a może ja gópiam i nie wszystko było dla mnie zrozumiałe) także dla osób, dla których jedynym teoretycznoliterackim rozważaniem w życiu było to, czy kupić Harry Pottera w miękkiej, czy twardej oprawie. Idealnie będzie, jeśli zapewnicie sobie spokój, który pozwoli wam całkowicie skupić się na lekturze, bo nie jest to książka, którą się „kartkuje”, więc czytanie jej w kolejce do gastrologa z automatu zrobi z was czytelniczego profana. Wiem, co mówię, bo choć nie czytałam jej w przychodniach, to i tak musiałam sporo się natrudzić, żeby znaleźć upragniony spokój. Ilekroć zabierałam się do lektury, mój kot przeżywał akurat chwile „burzy i naporu” i gdy zagłębiałam się w kolejne fascynujące rozważania nad materią słowa, to ta gruba zakała wbijała mi znienacka pazury gdzie popadnie, więc wpieniałam się jak Kondrat w Dniu świra, kiedy nie mógł wpłynąć na suchego przestwór oceanu, bo non stop coś mu przeszkadzało. Na szczęście udało mi się wycisnąć z książki to, co najlepsze, choć w nieco dłuższym czasie niż planowałam (kocie, ty zakało!).

Wszyscy rozmówcy Zaleskiej to persony pośrednio lub bezpośrednio związane z prestiżowym miesięcznikiem „Literatura na świecie”, wyposażone w godną pozazdroszczenia erudycję, wszechstronne pasje (moi ulubieńcy to Carlos Marrodán Casas, Ireneusz Kania, Ryszard Engelking i Jan Gondowicz) oraz bezbrzeżny i zdecydowanie zaraźliwy dla czytelnika Przejęzyczenia… zachwyt nad możliwościami języka. Dowiecie się m.in. o tym, co dla każdej z nich znaczy dobre tłumaczenie i że często dany przekład był wypadkową czytelniczych fascynacji tłumacza lub jego translatorskim marzeniem, powiedzą, z jakimi trudnościami się borykają (niezwykle gorzkie i słuszne zresztą refleksje nad rynkiem wydawniczym), co kryje się dla tłumacza pod hasłem "fałszywi przyjaciele" i co sprawiło, że zostali tłumaczami (o dziwo, niektórzy zupełnie z przypadku). Jeśli szukacie intelektualnej uczty, to w przypadku tej książki z całą pewnością napełnicie swoje mentalne brzuchy.

Po lekturze Przejęzyczenia… moje czytanie literatury zagranicznej będzie już nieco inne, bo jej tłumaczom należy się takie samo uznanie, jak autorom, zwłaszcza że mamy w Polsce wybitnych specjalistów od przekładu. Z podziwu dla ich umiejętności językowych, wiedzy o polszczyźnie i translatorskich pasji będę zwracała większą uwagę na nazwiska, które zazwyczaj wypisuje się drobnym, ledwo widocznym drukiem pod nazwiskiem autora. Żeby was nie zemdliło od tej egzaltacji dodam tylko, że niektórzy tłumacze opowiadali w tak fascynujący sposób o tłumaczonych przez siebie pozycjach i ich autorach, że nabrałam wielkiej ochoty, aby je przeczytać (np. wszystko co wyszło spod pióra Sandora Maraia, czy Roberta Walsera).

Czytając książkę Zaleskiej, non stop podkreślałam coś ołówkiem i robiłam jakieś swoje zapiski na kartkach-samoprzylepkach, bo niemalże na każdej stronie znajdywałam coś, co albo było warte zapamiętania albo było bodźcem do moich własnych objawień i rozważań nad literaturą. To zakreślanie i notowanie traktuję jako echo, ale echo szczególne, bo wywołane przez takie książki, których zawartość jest zbyt głośna, aby przepadły gdzieś pośród setek innych.

Przejęzyczenie... to mój pierwszy książkowy zakup w tym roku i z czystym sumieniem mogę powiedzieć, że był to strzał w dziesiątkę. Jeśli ktoś poza czytaniem literatury, dodatkowo interesuje się nią od kuchni (ale niekoniecznie), to Przejęzyczenie… jest dla niego lekturą obowiązkową. Nie przypominam sobie, żeby ostatnio jakakolwiek książka w takim stopniu odświeżyła mój...

Z Bolaño jest jak z dzieckiem: nigdy nie wiesz, kiedy cię zaskoczy. A kiedy zaskoczył, okazuje się, że może zaskoczyć jeszcze bardziej. Tak pokrótce można ocenić prozę Roberto Bolaño, jednego z czołowych pisarzy literatury iberoamerykańskiej. W Polsce, nazwisko tego chilijskiego twórcy jest znane dopiero od niedawna, ale szybko zyskało rzesze wielbicieli. Nic dziwnego, bo Bolano mistrzowsko radzi sobie zarówno z dłuższymi jak i krótszymi formami prozatorskimi. Jednak to te ostatnie, paradoksalnie, niosą ze sobą większy ładunek emocji, mnożą pytania, intrygują, realizmem magicznym wymierzają policzek naszemu bezpiecznemu racjonalizowaniu wszystkiego, a zarazem brutalnie ściągają na ziemię. Dziwki, morderczynie, kolejny tom opowiadań pisarza, tylko to potwierdza.

Wydawać by się mogło, że po lekturze pierwszego opowiadania pt. Oko Silva możemy już scharakteryzować styl pisarski Bolaño. Narrator to obserwator, słuchacz, bardziej zaabsorbowany otaczającym go światem i ludźmi niż sobą, ale wystarczy przeczytać kolejny tekst, a okaże się jak bardzo się myliliśmy. Narracja u Bolano przybiera momentami postać suchej, beznamiętnej relacji z wydarzeń, co od razu zauważyć można w autobiograficznym opowiadaniu pt. Ostatnie zachody słońca na ziemi, w których główny bohater wyrusza ze swoim ojcem na wakacje do Acapulco. Być może w tym wypadku, ascetyczne pióro autora jest sposobem na zdystansowanie się do relacji ojciec – syn i pozwala mu spojrzeć na nią obiektywnie, bez zbędnych emocji. Z podobnym zabiegiem spotykamy się w dwóch kolejnych opowiadaniach pt. Dni roku 1978 i Włóczęga po Francji i Belgii – oszczędne, surowe relacje, implikujące myśl, że o własnych wspomnieniach najlepiej pisać bez niepotrzebnego rozczulania się nad każdą frazą.

Tytułowe opowiadanie to z kolei popis narracji bezpośredniej, gdzie główną bohaterką jest kobieta, prowadząca dramatyczny, a zarazem niezwykle plastyczny i muśnięty zgrabnymi metaforami monolog. Im bliżej jego końca, tym większy niepokój wzbudzają jej intencje, które wyrażone nie wprost, dają pole do popisu naszym domysłom. Można pokusić się o stwierdzenie, że jest to najlepsze opowiadanie i być może nieprzypadkowo stanowi także tytuł całego tomu. Wodząc oczami po kolejnych wersach ma się wrażenie, że są one jedynie cienką warstwą, pod którą kryje się znacznie większy ładunek znaczeniowy niż słowa są w stanie wyrazić. I w tym tkwi mistrzostwo Bolaño. To trochę jak ze stąpaniem po lodzie, stawiamy ostrożnie każdy krok, ale nie mamy pewności, czy ten następny nie okaże się zaproszeniem do spotkania z niezbadaną głębią.

Totalnym zaskoczeniem w kwestii tematyki, jest opowiadanie Powrót. Z jednej strony mamy do czynienia ze zjawiskiem paranormalnym (główny bohater jest duchem) z drugiej zaś z nekrofilskimi skłonnościami projektanta mody Villlenueve, w którego ręce trafia ciało głównego bohatera. Ryzykowny wątek, aczkolwiek czyta się to całkiem spokojnie, bo autor wplótł zarówno w losy głównego bohatera, jak i w opowieść Villenueve, przedziwną formę smutku egzystencjalnego. Nekrofilski weltschmerz projektanta zaciekawia ducha, który postanawia potowarzyszyć Villanueve przez jakiś czas i obaj oddają się prowadzeniu osobliwej konwersacji.
Opowiadania zebrane w tomie Dziwki, morderczynie przypominają bukiet kwiatów, z których każdy ma inny zapach. Jeden pachnie tęsknotą za czymś bliżej nieokreślonym, drugi wulgarnie drażni nozdrza, inny zadziwia subtelnością, a jeszcze inny wydziela woń irracjonalnego smutku. Bukietów, które wręcza nam Bolaño nie da się nie przyjmować.

Z Bolaño jest jak z dzieckiem: nigdy nie wiesz, kiedy cię zaskoczy. A kiedy zaskoczył, okazuje się, że może zaskoczyć jeszcze bardziej. Tak pokrótce można ocenić prozę Roberto Bolaño, jednego z czołowych pisarzy literatury iberoamerykańskiej. W Polsce, nazwisko tego chilijskiego twórcy jest znane dopiero od niedawna, ale szybko zyskało rzesze wielbicieli. Nic dziwnego, bo...

Po tym, jak z żalem przeczytałam ostatnią stronę „Trzynastej damy” Jose Carlosa Somozy, będę jego twórczość wychwalać zapewne jeszcze nie raz (o ile na to zasłuży, a mam nadzieję, że tak), bo zamierzam przeczytać wszystkie jego powieści, jakie wydano w Polsce. „Trzynasta dama” to powieść osobliwa i ciężko wsadzić ją na jakąś konkretną gatunkową grzędę w literackim kurniku, więc znacznie trafniej będzie powiedzieć, że łączy w sobie kilka gatunków: thriller, powieść poetycką, powieść psychodeliczną (o ile taki gatunek istnieje w ogóle), fantasy i pewnie jeszcze kilka innych.

W ciągu minionych miesięcy czytałam sporo dobrych książek, ale ta jakoś tak dziwnie spośród nich się wyróżnia. Po pierwsze nie spotkałam się jeszcze z takim zabiegiem narracyjnym, w którym proza narracyjna przeplata się z poezją, albo ze strumieniem świadomości danego bohatera, który to strumień wypływa zanim ta „właściwa” narracja się skończy (takie czytanie wymaga od czytelnika sporego skupienia) – wszystko to daje niesamowity efekt. W ogóle sam pomysł uczynienia poezji bronią, którą bezlitośnie posługuje się owe Trzynaście Dam, jest genialny. Główny bohater, Salomon Rufalo jest bezrobotnym profesorem literatury, który na co dzień przeważnie wzdycha do wspomnień i zdjęć swej tragicznie zmarłej dziewczyny. Od pewnego czasu miewa koszmary. Śni mu się makabryczna zbrodnia, a z każdym następnym snem przybywa detali, które nie dają Salomonowi spokoju do tego stopnia, że ląduje u lekarza pierwszego kontaktu i zdaje mu relację z tych snów. Lekarz nazywa je „pierdnięciami umysłu” (!) i odsyła Salomona z kwitkiem, ale nie na długo, bo Salomon znów się u niego pojawia, tym razem z zaskakującymi wiadomościami: okazuje się, że morderstwo widziane przez niego we śnie wydarzyło się naprawdę kilka miesięcy wcześniej. Doktor początkowo sceptyczny, wydaje się być zaintrygowany (po części z powodu tego, jak nudne życie wiedzie) jedzie z Salomonem na obrzeża Madrytu, do domu, w którym miała miejsce zbrodnia. I wtedy…
Cała powieść to kwintesencja tego, co w literaturze hiszpańskojęzycznej najlepsze: realizm magiczny, rozbuchany styl, ale pozbawiony kiczu, osobliwe metafory, ciągłe testowanie wyobraźni czytelnika i labirynty semantyczne. Nie wiem jak Wy, ale ja wymagam od literatury, żeby mnie, mówiąc kolokwialnie, trzaskała po pysku i „Trzynasta dama” w pewnym sensie to właśnie zrobiła. Poza tym uwielbiam książki, których akcja rozgrywa się w Madrycie, ponieważ ewokują one moje własne wspomnienia z pobytu tam i nie muszę sobie wyobrażać np. jak wygląda Gran Via, bo spacerowałam nią nie raz i wiem, jaka jest piękna, że nie wspomnę już o Parku Retiro, w którym stałam przed pomnikiem Alfonsa XII Bourbona, zastanawiając się jak u licha można królowi dać na imię „Alfons”.

Po tym, jak z żalem przeczytałam ostatnią stronę „Trzynastej damy” Jose Carlosa Somozy, będę jego twórczość wychwalać zapewne jeszcze nie raz (o ile na to zasłuży, a mam nadzieję, że tak), bo zamierzam przeczytać wszystkie jego powieści, jakie wydano w Polsce. „Trzynasta dama” to powieść osobliwa i ciężko wsadzić ją na jakąś konkretną gatunkową grzędę w literackim kurniku,...

„Śmierć dotyczy wszystkich, z wyjątkiem mnie i mojej rodziny” - z taką oto wierutną bzdurą, brzęczącą za uchem, żyjemy sobie przez czas jakiś, udając, że nie tylko nie dotyka nas śmierć, ale i logika, mówiąca, że skoro inni umarli to my, wcześniej czy później, podzielimy ich los. A kiedy już ta śmierć przychodzi udajemy zdziwionych i oburzonych. Ale dzieci Jana Niedomnego, który właśnie zajął miejsce w przedziale pociągu pospiesznego, jadącego w kierunku wieczności, zdziwione ani oburzone nie są. Nie mają na to czasu, bo oto już ze wspomnień związanych z ojcem: tych świeżych, a także tych odległych, budują tratwę i dryfują na niej po oceanie rozpaczy.

To rozpacz okazuje się jedyną prawdziwą rzeczą, z jaką mają teraz do czynienia, więc na wszelkie możliwe sposoby starają się w niej nie utonąć. Na każdym kroku mierzą się z pytaniem: co zrobić z nieobecnością kogoś, kto już nigdy nie wróci? Doskonale wiedzą, że na to pytanie najlepszej odpowiedzi udzieliłby im ojciec, co przecież trąci absurdem, bo go już nie ma. Jednak jak się okazuje, to właśnie z absurdu, Hans, Emil i Katarzyna strugają wiosła do swojej tratwy, by w końcu ten swój ocean rozpaczy przepłynąć. Co ciekawe, śmierć ojca stała się dla nich punktem wyjścia do zweryfikowania jakości ich obecnego życia. Poddają w wątpliwość własne szczęście, związki, miłość, jakby ta śmierć sprawiła, że zobaczyli wszystko takie, jakim jest naprawdę, co wcale nie oznacza najgorszego. Hans, pragnie wierzyć w światło, które dojrzał w oczach swego umierającego ojca, co ma utwierdzić tego „cynicznego agnostyka” (za którego uważa się Hans) w przekonaniu, że „świętych obcowanie” jednak istnieje. Emil, wielbiciel ironii, chcący napisać o wszystkim - nie mówi o niczym, mocuje się z rzeczywistością, ze swoim „tu i teraz” za pomocą przeszłości. Katarzyna, która sama w dzieciństwie otarła się o śmierć, z odejściem ojca radzi sobie, upuszczając z żył to tu, to tam odrobinę wściekłości. Znaczy nią przede wszystkim swoje wycieczki w przeszłość.

Jedyną osobą, która zdaje się zachowywać coś na kształt stoickiego spokoju i, która wydaje się być pogodzoną z zaistniałym stanem rzeczy jest Marta, żona Jana. Nie drze szat i nie rwie włosów z głowy. Nie dlatego, że nie zabolała ją śmierć męża. Ona rozłożyła ten ból na resztę dni swojego życia. Dawkuje go sobie codziennie po trochu. Ze wspomnień próbuje ulepić na nowo obraz Jana, którego twarzy nie może sobie przypomnieć.

W powieści Balabána nic nie może dziać się „po prostu”, tutaj nawet rozpacz nie jest po prostu rozpaczą. Rozpacz Niedomnych to rozpacz z „ciemną kreską w poprzek” namalowaną przez niejakiego Petera Wolfa, dawnego przyjaciela ojca. Wolf, ręką szaleńca kreśli oszczercze listy dotyczące Jana i jego rzekomych przewinień z przeszłości. Czy aby na pewno rzekomych?

Spomiędzy tych wszystkich wersów powieści wyziera postać Jana, nie tego Niedomnego, widziana oczami dzieci, żony i kilku innych osób, ale postać Jana Nieobecnego. Tego, który nie ma już prawa głosu. I tego, którego nie można już o nic zapytać.

Kompozycja powieści wydaje się być nieco symultaniczna. To, co w jednej chwili jest ważne, traci wyrazistość, oddala się, ale nie znika całkowicie, bo oto za chwilę znów staje się ważne. Nie ma wątków mniej lub bardziej znaczących. Bohaterowie brodzą po szyję w strumieniach własnej świadomości, nie będąc ograniczonymi przez jakiekolwiek granice czasowe. Odbioru powieści nie ułatwia jej oniryczny charakter, ale jest to jednocześnie jej zaletą. Czytelnik, który usilnie zastanawia się nad tym, co jest jawą, a co snem to wymarzony czytelnik. Szkoda tylko, że o to, gdzie się kończy jawa, a zaczyna sen nie można spytać już samego Balabána. Niemniej jednak zostawił po sobie literacki majstersztyk, który powinien przeczytać każdy, kto lubi literaturę przez duże „l”.

„Śmierć dotyczy wszystkich, z wyjątkiem mnie i mojej rodziny” - z taką oto wierutną bzdurą, brzęczącą za uchem, żyjemy sobie przez czas jakiś, udając, że nie tylko nie dotyka nas śmierć, ale i logika, mówiąca, że skoro inni umarli to my, wcześniej czy później, podzielimy ich los. A kiedy już ta śmierć przychodzi udajemy zdziwionych i oburzonych. Ale dzieci Jana Niedomnego,...

Jeśli budzicie się pewnego dnia i zauważacie na swoim uroczo przewidywalnym życiu małe pęknięcia, przez które sączy się świadomość, że już nie jesteście tymi, którymi byliście wczoraj - gratulacje. Właśnie znaleźliście się w świecie Lee Cottona, chłopca który rodzi się jako "śnieżnobiałe" dziecko czarnej kobiety. Dorastania nie ułatwia mu fakt, że wychowuje się w rasistowskim Missisipi z lat 50. XX w., w społeczności naznaczonej stygmatem piętnowania wszystkiego, co odstaje od normy, a przecież białe dziecko czarnej kobiety to według mieszkańców małego miasta odchył jak cholera. Jakby tego było mało, Lee odziedziczył po ekscentrycznej babce pewne niezwykłe umiejętności, które utrudniają mu życie. W wyniku idiotycznego zbiegu okoliczności i następstw tragicznego wypadku musi pogodzić się z tym, że jego wczorajsze „ja” umarło, a to dzisiejsze ma nieco inny kształt i rozmiar (np. miseczki „C”). Fabuła wydaje się nieco absurdalna, ale jest to, obok dobrego języka i świetnego dowcipu (no ba! doktorat w końcu facet z tego pisał), zdecydowanym atutem powieści.

Wilson w wyjątkowy sposób ośmiela się dotknąć w książce takich tematów, za dotykanie których w naszej rzeczywistości, zwłaszcza tej polskiej, grozi albo ostracyzm albo ostentacyjne poparcie. Czarne albo białe, bez możliwości dyskusji. Spokojnie, nie mam zamiaru nikogo „szczuć genderem” ani pisać tu o „stolicowej tęczy niezgody” i jej dzieciach zarówno tych „tęczowych” jak i „nietęczowych”, a jedynie o tolerancji i tożsamości. Czytając „Balladę” uświadomiłam sobie, że tolerancja jest pojęciem niespełniającym swej funkcji, bo nie słyszy się już wyznań typu: „jestem tolerancyjny/nietolerancyjny”, tylko: „jestem tolerancyjny/nietolerancyjny, ale…”. Skoro tak się społeczeństwo upiera, żeby być czarne albo białe to może niech też będzie tolerancyjne albo nietolerancyjne, bez tego „ale”. No tak, człowiekowi myślącemu głupio się robi i jakoś tak niewygodnie, kiedy ma się jednoznacznie określić, i nagle możliwość dyskusji robi się potrzebna.

Przypadek Lee Cottona jest Szwajcarią w sporze o tolerancję i tożsamość, dlatego nieważne czy jesteś „za” czy „przeciw”, czy nosisz bluzki zapięte po samą szyję, czy z dekoltem po pępęk, nieważne czy wychodzisz do pracy w garniturze czy roboczym kombinezonie. Ważne jest to, czy czujesz się najpierw człowiekiem, a potem dopiero kobietą lub mężczyzną i jak ci z tym jest. Jeśli dobrze, to Chriistopher Wilson opowiada swoją „Balladę” właśnie tobie. Jeśli źle, to tym bardziej powinieneś ją przeczytać. Literatura według Wilsona nie ma płci. Estrogen i testosteron nie wyznaczają granic twojego ja. Ty je wyznaczasz.

Jeśli budzicie się pewnego dnia i zauważacie na swoim uroczo przewidywalnym życiu małe pęknięcia, przez które sączy się świadomość, że już nie jesteście tymi, którymi byliście wczoraj - gratulacje. Właśnie znaleźliście się w świecie Lee Cottona, chłopca który rodzi się jako "śnieżnobiałe" dziecko czarnej kobiety. Dorastania nie ułatwia mu fakt, że wychowuje się w...

Munro to mistrzyni krótkich form prozatorskich.Nie czytam jej opowiadań, ja się nimi delektuję:)

Munro to mistrzyni krótkich form prozatorskich.Nie czytam jej opowiadań, ja się nimi delektuję:)

Nienajgorsza, ale Stasiuka stać na więcej.

Nienajgorsza, ale Stasiuka stać na więcej.