7 października 2015 r. upływa 71 lat od buntu więźniów Sonderkommando w niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym i zagłady Auschwitz-Birkenau. Z okazji rocznicy ukazała się książka „Zagłada w pamięci więźniów Sonderkommando”. Jej autorem jest dyrektor Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau dr Piotr M.A. Cywiński.

Sonderkommando była to grupa robocza, złożona głównie z więźniów żydowskich, których Niemcy zmusili do obsługi komór gazowych, stosów spaleniskowych i krematoriów.

W książce fragmenty ich relacji, wspomnień, zeznań procesowych, ale także zapisków dokonywanych w czasie istnienia obozu, zestawione są w cztery części. Pierwsza opowieść dotyczy selekcji do Sonderkommando i niesamowitego szoku, którego doświadczyli owi młodzi na ogół ludzie, zdawszy sobie sprawę, jakiej pracy oczekują od nich Niemcy.

W drugiej części następuje opis instalacji zagłady. W trzeciej – jej przebieg, począwszy od dotarcia ofiar na miejsce zbrodni, poprzez rozbieralnię, komorę gazową, krematorium, aż po usunięcie pozostałego po całych transportach popiołu. W czwartej – opis buntu Sonderkommando, jedynego zbiorowego oporu zbrojnego w historii KL Auschwitz. Na końcu przeczytać można fragmenty relacji opisujące wpływ przeżyć na psychikę tych, którzy pracę przy komorach gazowych przeżyli.

Zdaniem autora stworzenie jednej wspólnej opowieści z relacji przesiąkniętych tak traumatycznym doświadczeniem nie było prostym zadaniem.„Członkowie Sonderkommando relacjonują swoje wspomnienia w bardzo specyficzny sposób. Relacje te pochodzą z różnych miejsc – z budynków komór gazowych, z krematoriów, znad dołów paleniskowych… Inne też są w swej naturze zapiski uczynione w samym obozie, w cieniu kominów krematoryjnych, w inny sposób brzmią powojenne zeznania procesowe, a jeszcze inaczej wywiady i wspomnienia spisane po dekadach” – napisał we wstępie dr Piotr M.A. Cywiński.