„Obrazy Włoch” to praca kanoniczna, która jednak nigdy nie doczekała się należnej popularności, szczególnie w zachodnim kręgu kulturowym. Jej autor jest przedstawicielem wymarłego już gatunku erudytów kompletnych; szerokim, syntetycznym spojrzeniem ogarnia Półwysep Apeniński i jego największe skarby. Tytuł dzieła jest zresztą mylący, bo Muratow pisze o wszystkim. Obrazy pojawiają się nie tylko na płótnie i są ledwie punktem wyjścia do podróży poprzez atmosferę, kulturę i klimat włoskich miast.
Jedynym minusem dla osób tak przekornych jak ja będzie autorytatywny styl wykładu, z nadużyciem wielkich kwantyfikatorów i absolutyzujących sądów. Zjawiskom tym towarzyszy chwilami przesadny patos. Z erudytami trzeba być jednak ostrożnym – ciężko wyznaczyć granicę, za którą hiperbola Muratowa nabiera charakteru ironicznego, czy wręcz autoironicznego.
Zabieg wydawcy nowej edycji „Obrazów Włoch”, polegający na poszatkowaniu ich wedle kryterium geograficznego na więcej części, jest dla mnie całkowicie zrozumiały; dawkowane w mniejszych porcjach, opowieści te pozwalają lepiej przyswoić obfity materiał, częstsze przerwy umożliwiają zaś dogłębniejsze jego przetrawienie, dając również dość chwil na złapanie oddechu.
Wzrok Muratowa zwraca się w przeszłość, stawiając na początku drugiej dekady XX wieku symboliczną cezurę, którą wkrótce bardzo brutalnie miała potwierdzić historia. „Obrazy” stają się zatem podwójnym wehikułem czasu, bo dają szansę na wyprawę nie tylko w świat o innym stanie badań nad sztuką, ale przede wszystkim w świat o innym stanie świadomości.
W końcu musi cieszyć fakt, że autor nie jest zbyt wybredny w doborze towarzystwa; w konsekwencji jego narracyjnych wyborów czytelnik osobiście ogląda z nim wszystkie opisywane cuda. W taką podróż z Muratowem powinien się chyba wybrać każdy przedstawiciel homo sapiens, nawet gdyby podobna decyzja miała być motywowana dosyć nisko. Spieszę więc zapewnić, że zaczerpniętą z „Obrazów Włoch” wiedzą można imponować zarówno tu, jak i ówdzie.

„Obrazy Włoch” to praca kanoniczna, która jednak nigdy nie doczekała się należnej popularności, szczególnie w zachodnim kręgu kulturowym. Jej autor jest przedstawicielem wymarłego już gatunku erudytów kompletnych; szerokim, syntetycznym spojrzeniem ogarnia Półwysep Apeniński i jego największe skarby. Tytuł dzieła jest zresztą mylący, bo Muratow pisze o wszystkim. Obrazy...