„Zrozumiał, że rzeczywiście zniszczył mu życie. Wierzył, że ocali w ten sposób swój kruchy świat, dlatego złożył jego obraz z rozsypanych części. Z zamkniętymi oczami, na siłę, nie zwracał uwagi, czy do siebie pasują i czy złudzenie, które tworzą, jest prawdziwe”.

Przyznam szczerze, że z zainteresowaniem wziąłem do ręki najnowszą powieść Przemysława Żarskiego pod tytułem „Grzęzawisko”. Ukazała się ona nakładem wydawnictwa Czwarta Strona. Autor jest doskonale znany czytelnikom, choćby za sprawą serii z Robertem Kreftem. Czy zatem jego nowa książka jest – jak chce wydawca – „thrillerem, w którego odmętach kryją się ogromne emocje”? Moim zdaniem odpowiedź na to pytanie nie jest wcale jednoznaczna.

„Grzęzawisko” bowiem to według mnie książka nierówna, w której dobre fragmenty przeplatają się z tymi, które zwyczajnie nużą czytelnika. W 2019 roku w lesie przypadkowy przechodzień odkrywa kości. Do kogo należą? Historię czyjego przerwanego życia chcą opowiedzieć? Czy dotarcie do prawdy będzie w ogóle możliwe?

Śledztwo rozpoczyna podkomisarz Aleksandra Lazar. Dość szybko okazuje się, że jest osobiście związana ze sprawą. Czy ta okoliczność będzie pomocna, czy wręcz przeciwnie? Zatrzymajmy się chwilę na tej postaci i jej policyjnym partnerze. Przede wszystkim Żarski – nad czym ubolewam – nie zerwał ze schematem gliny, który ma ogromne problemy w życiu osobistym, ale jest dobrym śledczym. Zrobił wiele, abyśmy raczej nie lubili Aleksandry. Kobieta nawiązała intymną relację z kolegą z pracy. Szkopuł w tym, że sama ma męża i dziecko. Nie umie podjąć żadnej decyzji – czy odchodzi od męża, czy kończy romans. Deklaruje, że zależy jej na córce, niestety fabuła powieści raczej tego nie potwierdza. Przy mężu tkwi z przyzwyczajenia i dla poczucia stabilizacji, jaką daje jej ten związek. Córkę z jednej strony kocha, z drugiej zaś dziewczynka ciągle dopominająca się o uwagę ją męczy. Lazar zachowuje się tak, jakby czekała, aż trudną decyzję podejmie ktoś inny.

Błażej Uryga – jej kolega z pracy i kochanek – jest tymczasem zgorzkniałym facetem, topiącym bolesne wspomnienia w alkoholu. Mamy więc ograny schemat, którego nie jestem specjalnym fanem.

W 1996 roku grupa nastolatków urządziła sobie biwak w lesie. Jednak nie wszyscy wrócili z niego do domu. To, co miało być niewinną rozrywką, okazało się mieć daleko idące konsekwencje. Żarski stosuje w swojej książce – wręcz obowiązkowy teraz – dwutorowy bieg wydarzeń. Oczywiście domyślamy się, że wyjaśnienie zagadki z teraźniejszości tkwi w przeszłości. Przeszłości, do której wielu nie chce wracać. Ożywają bowiem stare demony, a na jaw zaczynają wychodzić fakty, o których mieszkańcy chcieliby zapomnieć na zawsze.

Bez wątpienia w książce znajdziemy duszną atmosferę lokalnej społeczności, żyjącej niczym w jakiejś klatce. Każdy ma swoje problemy, z którymi się nie afiszuje. Nie ma miejsca na okazywanie uczuć czy bezinteresowną pomoc. Boleśnie przekonują się o tym dzieci, które miały nieszczęście żyć w dysfunkcjonalnych rodzinach. Pozostawione tak naprawdę samym sobie, musiały dorosnąć zdecydowanie szybciej.

„Grzęzawisko” to thriller z szerokim tłem obyczajowym i wątkami psychologicznymi. W pewnym momencie zaczynają odgrywać one kluczową rolę w całej historii. Jest to ciekawy zabieg, jednak mi nie do końca przypadł do gustu. Zaginięcie sprzed lat, przypadkowo odkryte kości, duszna atmosfera lokalnej społeczności i policjantka z problemami osobistymi. Podsumowując, recenzowany tytuł to ciekawa propozycja, nie tylko dla fanów Przemysława Żarskiego.

Wojciech Sobański