„Bohaterów tej książki łączy wspólne dziedzictwo: ich ojcowie winni są współudziału lub bezpośredniej eksterminacji milionów niewinnych ludzi. Ich nazwiska zostały okryte hańbą. Tak złowrogie dziedzictwo nie może pozostać bez konsekwencji. Czy powinni czuć się odpowiedzialni, a nawet winni, za zbrodnie swoich rodziców?”

Nazizm był jedną z najbardziej zbrodniczych ideologii w dziejach ludzkości. Trzeba jednak ciągle pamiętać, że nazistami – także na najwyższych szczeblach władzy – byli zwykli ludzie. Każda idea bowiem potrzebuje ludzi, którzy będą jej wiernie służyli. To oni wcielają w życie jej założenia. To naziści wywołali wojnę, byli odpowiedzialni za śmierć milionów ludzi. To naziści wiernie budowali III Rzeszę. Łatwo jest wskazać dzienną datę zakończenia drugiej wojny światowej. Co jednak z nazizmem? Co z jego prominentnymi przedstawicielami? Co z ich rodzinami? Wszak 9 maja 1945 roku nie zniknęli oni z powierzchni ziemi. Chociaż trudno to sobie wyobrazić, ci, którzy brali udział w eksterminacji milionów ludzi, byli jednocześnie kochającymi mężami i ojcami. Jak z brzemieniem pochodzenia uporały się ich dzieci? Czy szukały prawdy o życiu swoich ojców? Czy może wybierały milczenie i całkowite odcięcie się od przeszłości?

Na te i podobne pytania odpowiada niezwykle interesująca książka Jarosława Molendy pod tytułem „Dzieci nazistów. Brzemię milczenia, niewola myśli”. Ukazała się ona nakładem wydawnictwa Filia. Autor dotknął niezwykle interesującego tematu. Szukał odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób dzieci najważniejszych nazistów radziły i radzą sobie ze spuścizną swoich ojców. W tym celu opisał siedem konkretnych przypadków. Wszystkie one są doprawdy wstrząsające, chociaż z różnych powodów.

Pierwszy rozdział został poświęcony Martinowi Bormannowi. Wspomnijmy jeszcze, że Jarosław Molenda pisze pokrótce o danym naziście, wskazując jego pozycję w partii. Wybrał zaś ludzi, których nazwiska do dziś budzą grozę. Jednak lektura książki po raz kolejny udowadnia nam, że nie zawsze i nie u wszystkich. Czytając tę publikację, zadawałem sobie pytanie, czy prawdziwe rozliczenie z nazizmem jest w ogóle możliwe. Realistyczna odpowiedź brzmi: nie.

Syn Bormanna został nawet katolickim księdzem. Koleje jego życia pokazują, jak pochopna była zgoda Kościoła na jego święcenia. Syn niesławnego doktora Mengele zdecydowanie odcina się od działań ojca. Jednak nie wszyscy odczuwają wstyd czy pewnego rodzaju konfuzję z powodu tego, kim był ich ojciec. Albert Speer junior z dumą, jako architekt, odwołuje się do pomysłów swojego ojca. Ojca, który był głównym architektem Adolfa Hitlera i jednym z jego najbliższych i zaufanych współpracowników. Ukochana córka Himmlera Gudrun pozostała wierna nazistowskiej ideologii. Dla wielu była prawdziwą księżniczką i niekwestionowaną liderką neonazistów.

W jaki sposób swoich ojców oceniają potomkowie marszałka Rzeszy czy kata z Płaszowa? Czy są świadomi tego, czym ich ojciec zajmował się w czasie wojny?

Oczywiście zdaję sobie sprawę z tego, że w swojej publikacji Jarosław Molenda nie wyczerpał poruszonego tematu. Napisał jednak bardzo ważną książkę, stawiając ważne pytania. Czy jednak na wszystkie znajdziemy odpowiedź?

„Dzieci nazistów. Brzemię milczenia, niewola myśli” to bez wątpienia bardzo interesująca lektura. Prezentuje nie tylko suche fakty, lecz także prowokuje i zmusza do myślenia. Zdecydowanie polecam tę pozycję.

Wojciech Sobański