Podobnie jak dowódca oddziałów powstańczych, które chwytają za broń, aby walczyć z wojskami najeźdźcy, wskazuje na prostego wieśniaka i mówi: Będziesz pułkownikiem, Hirsch uroczyście wskazał tego dnia, w zrujnowanym baraku, na Ditę, mówiąc: Będziesz bibliotekarką.

Obóz koncentracyjny Auschwitz to było prawdziwe piekło na ziemi. Tym straszniejsze, że w rolę diabła wcielali się ludzie. Ludzie, którzy zadawali niewyobrażalny ból i cierpienie drugiemu człowiekowi.

Czy w tym piekle, jakim był obóz, mogła istnieć biblioteka? Czy możliwe jest, aby któryś z więźniów był bibliotekarzem? Czy wyobrażamy sobie w Auschwitz tajną szkołę dla dzieci? Czy coś takiego było w ogóle możliwe w tym morzu cierpienia i śmierci?

Osobiście absolutnie nie umiem sobie tego wyobrazić. Ja – miłośnik książek – nie potrafię wyobrazić sobie, że w Auschwitz, gdzie codziennie ginęli ludzie, ktoś dla paru książek ryzykował życie. Nie umiem sobie wyobrazić, że w Auschwitz istniała biblioteka, która dla niektórych więźniów była dosłownie wszystkim.

Recenzowałem już książkę, która poruszała wątek obozowej sztuki. Tym razem czas na równie niezwykłą powieść. Mam tutaj na myśli dzieło hiszpańskiego pisarza Antonia G. Iturbe pod tytułem „Bibliotekarka z Auschwitz”. Powieść została oparta na prawdziwej historii więźniarki Dity Kraus, a w Polsce ukazała się nakładem Wydawnictwa Literackiego.

Obok tej książki naprawdę trudno przejść obojętnie. Akcja powieści rozpoczyna się w styczniu 1944 roku w Auschwitz-Birkenau. Poznajemy Ditę, młodą dziewczynę, której zostaje powierzona niezwykła misja. Zostaje ona bibliotekarką. W bloku 31, innym niż wszystkie, funkcjonuje tajna biblioteka dziecięca. Od tej pory to Dita będzie zajmować się kilkoma rozlatującymi się książkami. Książkami, które staną się dla niej wszystkim.

Jednocześnie autor naprawdę z rozmachem kreśli obozową codzienność. Z każdą stroną coraz bardziej zagłębiamy się w skomplikowane obozowe życie. Ta książka nie jest tylko o Dicie. To napisana z rozmachem powieść, której bohaterami są niezliczone postacie. Od obozowych kapo do członków ruchu oporu. Kobiety, dzieci, mężczyźni. Co jedli, jaką nadzieją się karmili w tym nieludzkim miejscu?

Wreszcie: jak potoczyły się losy Dity, jej rodziny i przyjaciół?

„Bibliotekarka z Auschwitz” to bardzo poruszająca powieść, z której jednocześnie możemy się naprawdę sporo dowiedzieć. Na jej kartach pojawia się wiele znanych postaci, z owianym złą sławą słynnym doktorem Josefem Mengele na czele. Pamiętajmy jednak, że jest to oczywiście powieść i jako taka rządzi się swoimi prawami.

Wspomnę jeszcze o stylu i języku autora. Jego sposób opowiadania sprawia, że obcujemy z naprawdę piękną literaturą. Kreacje bohaterów, dialogi, opisy – wszystkie te elementy są naprawdę na wysokim poziomie. Wiele zdań chcielibyśmy zapamiętać, są tak głębokie i trafnie opisują rzeczywistość. Iturbe również bardzo pięknie pisze o książkach, o tym, czym tak naprawdę są i jaką funkcję pełnią w naszym życiu. Książka w żadnym wypadku nie nuży, skłania natomiast do refleksji i zadumy. Polecam wszystkim jej lekturę.

Wojciech Sobański