Czym jest dla was sztuczna inteligencja? Narzędziem pracy? Pomocą w zdobywaniu wiedzy? A może po prostu pomysłem na dobrą zabawę? Świetnie napisana książka „Atlas sztucznej inteligencji. Władza, pieniądze i środowisko naturalne” pomoże nam spojrzeć na zagadnienia AI z zupełnie innej perspektywy.

Jak pisze Kate Crawford, „współczesne formy sztucznej inteligencji nie są ani sztuczne, ani inteligentne. Powinniśmy natomiast mówić o znojnej fizycznej pracy górników, mechanicznej pracy na linii montażowej, wyrobniczej pracy programistów, słabo opłacanej pracy crowdworkerów (…) i darmowej niematerialnej pracy użytkowników. We wszystkich tych przypadkach możemy zrozumieć, że planetarne obliczenia opierają się na wyzysku pracy w ekstrakcyjnym łańcuchu dostaw” [s. 78]. Brzmi to trochę niezwykle. Zazwyczaj AI kojarzy nam się bowiem przede wszystkim z programistami, ale pora uświadomić sobie, że cały przemysł informatyczny ma swoje źródło w ziemi – górnicy wydobywają cenne surowce, niejednokrotnie narażając (lub nawet tracąc) swoje życie oraz niszcząc środowisko. Robotnicy składający urządzenia w fabrykach nierzadko w nieprzyjaznych warunkach wykonują żmudną pracę, często nieadekwatnie opłacaną. Jeszcze gorzej przedstawiają się zarobki tak zwanych crowdworkerów wprowadzających miliony informacji i piszących teksty. Natomiast my wszyscy, użytkownicy internetu, pracujemy zupełnie za darmo na rzecz wielkich światowych korporacji. Każde zdjęcie zamieszczone w portalu społecznościowym, każdy komentarz na dowolnej stronie, a nawet każda fraza wpisana w wyszukiwarkę – to wszystko jest „pożywką” do budowania tworu noszącego miano sztucznej inteligencji.

I pora zrozumieć, że wcale nie musi być ona wykorzystywana w dobrych celach. Teoria spiskowa? Nie, fakty. W omawianej książce czytamy: „Z każdego na pozór nieszkodliwego i anonimowego zbioru danych można wyczytać wiele nieoczekiwanych i poufnych informacji (…)” [s. 117], zwłaszcza że „(…) zdecydowana większość akademickich badań w dziedzinie AI odbywa się bez jakiejkolwiek oceny etycznej” [s. 120]. W innym miejscu badaczka zauważa: „(…) używane przez państwo systemy AI, od poziomu wojskowego po lokalny, zdradzają ukrytą filozofię infrastrukturalnego zarządzania i kontroli w skali masowej przez połączenie technik ekstrakcji danych, logiki namierzania i inwigilacji” [s. 212, 213].

Ale dlaczego książka ta nosi miano atlasu? Autorka zwraca uwagę na to, że atlas to publikacja, w której można „(…) poszukiwać informacji o konkretnym miejscu, ale możemy również podążać za ciekawością, wchodząc na nieoczekiwane drogi i przyjmując nowe perspektywy” [s. 19]. Kate Crawford faktycznie wskazuje nam wiele miejsc niezwykle ważnych dla rozwoju AI, prowadzi nas także trasami związanymi z tym obszarem. Kolejne rozdziały to: „Ziemia”, „Praca”, „Dane”, „Klasyfikacje”, „Afekty”, „Państwo”, „Zakończenie. Władza” oraz „Coda. Kosmos”. Dowiecie się z nich o początkach sztucznej inteligencji, o jej rozwoju oraz współczesnym i prognozowanym zastosowaniu.

Mimo że autorka jest ekspertką, to potrafi pisać w sposób bardzo przystępny. Nie trzeba być fachowcem, aby dobrze zrozumieć tekst. Jest on podzielony na mniejsze fragmenty oddzielone podtytułami. Gdzieniegdzie pojawiają się zdjęcia i rysunki. Crawford nie jest też gołosłowna – przypisy i bibliografia zajmują w tej publikacji aż kilkadziesiąt stron. Na końcu znajdziemy ponadto przydatny indeks, w którym spisano pojęcia, nazwiska i nazwy firm.

Uważam, że tę książkę powinien przeczytać każdy, kto korzysta z internetu. Warto wiedzieć, w jakim świecie żyjemy.

Aleksandra Dolęga