Książka ta już w momencie pierwszego wydania w roku 1978 została uznana za najważniejsze i najbardziej gruntowne osiągnięcie polskich badań nad epoką i literaturą romantyczną. Wprowadziła bowiem nowy rodzaj refleksji nad przeszłością, łączący w jedno wiedzę o literaturze i wiedzę o dziejach. Autorki odsłaniają mechanizmy dziejotwórczej działalności polskiego romantyzmu, ujawniają obustronne zależności i związki literatury i historii. Z tego względu przedmiotem ich uwagi jest nie tyle stosunek romantyzmu do całości dziejów polskich czy powszechnych, ile stosunek do tego, co określić by można jako jego bezpośrednie doświadczenie historyczne. Historia staje się tu zatem integralnym składnikiem literatury, literatura zaś jest organiczną częścią historii. [ze Wstępu]
W okresie, w którym się ukazała (1978),książka Romantyzm i historia wiodła życie jak gdyby ukryte, na marginesie głównego nurtu historii. Wkrótce jednak zaczęła odgrywać rolę podobną do opisywanej w niej XIX-wiecznej literatury i ikonografii, rolę romantyczno-patriotycznego skarbca narodowej świadomości historycznej. Czas „Solidarności” potwierdził, jak bardzo polska wyobraźnia ulega mitycznej przemocy romantyzmu. Dziś, w dobie zmierzchu romantycznego paradygmatu, dzieło Marii Janion i Marii Żmigrodzkiej, umożliwiając zrozumienie genezy polskich zachować społecznych, po raz kolejny wzywa do przekuwania tworzących je wielkich emocji w nowoczesną siłę intelektualną.