Do Europy tak, ale razem z naszymi umarłymi

„Do Europy – tak, ale z razem z naszymi umarłymi” to zbiór esejów i wywiadów z wybitną znawczynią polskiej literatury oraz okresu romantyzmu. Książka Marii Janion powstała u progu nowego tysiąclecia, gdy Polska definitywnie obrała już kurs w kierunku integracji z Europą Zachodnią. Ten ważny moment dziejów skłonił autorkę do rozważań na temat naszej przeszłości, którą wniesiemy ze sobą do Europy. Oto jak sama Maria Janion tłumaczy przesłanie zbioru: „Według tradycji romantycznej, szczególnie mi bliskiej, warstwy pokoleń oznaczają jeszcze coś innego: ideę łączności żywych z umarłymi. Mickiewicz był przekonany, że ta idea jest podstawowym sposobem istnienia naszej kultury”. I dalej: „Od czasu do czasu wszyscy poświęcamy uwagę ofiarom niewinnym, choćby w czasie święta Zaduszek; już ta jedna chwila oddana pamięci zmarłych, zamordowanych, unicestwionych pokoleń jest w moim przekonaniu chwilą romantyczną. Do Europy – tak, ale z razem z naszymi umarłymi”. Bez wyjątków.

Zbiór profesor Janion odczytuję zatem jako chwilę takiej zadumy nad pokoleniami z naszej przeszłości. Po raz kolejny autorka - z właściwym sobie znawstwem i erudycją - zabiera czytelnika w sam środek rozważań o ludziach, kulturze i romantyzmie. Wiele uwagi Maria Janion poświęca kwestii żydowskiej, tak kiedyś istotnej dla przyszłości Polski (chyba najciekawszy w zbiorze esej pod tytułem „Spór o antysemityzm. Sprzeczności, wątpliwości i pytania”), ale również ludziom, którzy odcisnęli swoje piętno na polskiej tożsamości (Mickiewicz, Niemcewicz, Pigoń, Kroński, Miłosz). Niezwykle ciekawy jest też zamykający książkę wywiad z autorką, którego udzieliła ona Telewizji Polskiej w 1999 roku. W rozmowie tej Maria Janion pozwoliła sobie na przedstawienie bardzo ciekawych i głębokich myśli o Polsce i paradygmatach naszego światopoglądu u progu nowego tysiąclecia. Maria Janion dostrzegła m. in. zaczątki procesu, który coraz bardziej doskwiera nam we współczesności, a mianowicie: „człowiek coraz bardziej znika, staje się jednostką statystyczną, jego niepowtarzalność rozprasza się i ginie w masie. A znikanie człowieka - w moim rozumieniu - jest tłumieniem duszy, tej trudnej do określenia jedności”, wskazując jednoczenie na prymat wolnego rynku nad wszystkim innym (kulturą, polityką, ideą, społeczeństwem) jako największe zagrożenie dla ludzkości. Dusza narodu pożarta przez kulturę masową. Unifikacja przez zatracenie odrębności.

Jak zwykle w przypadku książek profesor Janion, nie ma co się spodziewać łatwej lektury. Autorka nigdy nie pisała łatwych książek, ale zawsze książki głębokie, w których ukazywała przed czytelnikiem nowy, oryginalny punkt widzenia na naszą kulturę i historię. Była w tym wierna swojej definicji intelektualisty. Ostatni już cytat z wywiadu z 1999 roku: „Zadaniem intelektualisty, który powinien wybiegać przed szereg, jest uświadomienie każdemu, że istnieją również ludzie, którzy myślą i czują odmiennie, inaczej niż on. Chodzi o budowanie zrozumienia i konieczności słuchania głosu innych”. Jakże mądre i aktualne słowa w świecie, w którym racja staje się coraz częściej zakładniczką siły.

„Do Europy – tak, ale z razem z naszymi umarłymi” to zbiór esejów i wywiadów z wybitną znawczynią polskiej literatury oraz okresu romantyzmu. Książka Marii Janion powstała u progu nowego tysiąclecia, gdy Polska definitywnie obrała już kurs w kierunku integracji z Europą Zachodnią. Ten ważny moment dziejów skłonił autorkę do rozważań na temat naszej przeszłości, którą...

Znakomite eseje i wywiady z niezrównaną Marią Janion. Niesamowita erudycja, wspaniały język; czytałam powoli, żeby choć spróbować podążyć za myślami pani profesor. Nie jest to łatwe oczywiście, ale warto podjąć trud, by móc wzbogacić swą wiedzę o legionie żydowskim Mickiewicza, o antysemityzmie u Niemcewicza, Pigonia, o śmierci,o duszy...
W eseju "Forma i śmierć" autorka przytacza na początek piękny wiersz Szymborskiej "O śmierci bez przesady", wspaniały, nie znałam go wcześniej.
Tytuł książki oczywiście znaczący...

Znakomite eseje i wywiady z niezrównaną Marią Janion. Niesamowita erudycja, wspaniały język; czytałam powoli, żeby choć spróbować podążyć za myślami pani profesor. Nie jest to łatwe oczywiście, ale warto podjąć trud, by móc wzbogacić swą wiedzę o legionie żydowskim Mickiewicza, o antysemityzmie u Niemcewicza, Pigonia, o śmierci,o duszy...
W eseju "Forma i śmierć" autorka...