Diagnoza pedagogiczna przewiduje dwie orientacje. Pierwsza z nich − diagnoza pozytywna, przy doborze odpowiednich metod i form pracy terapeutycznej, rokuje pomyślną redukcję niepokojącego stanu na rzecz jego poprawy. Z kolei drugi typ diagnozy − negatywna przewiduje pogłębienie istniejącego problemu, zaburzenia, czy też zagrożenia. Zarówno diagnoza pozytywna, jak i negatywna zakłada pewien rozwój istniejącego problemu. Jednak jego następstwo nie zawsze może być pomyślne zarówno dla samej jednostki, grupy ludzi, czy też społeczeństwa. Trafne rozpoznanie, a następnie ocena ryzyka determinującego kierunek ewaluacji wcześniej zaistniałego problemu jest niezwykle ważnym momentem w praktyce pedagogicznej.

Od nauczyciela/pedagoga/logopedy/diagnosty, współcześnie oczekuje się wysokich kompetencji w zakresie diagnozy, profilaktyki i terapii pedagogicznej. Na owe kompetencje składają się przede wszystkim wiedza teoretyczna, metodologiczna, sprawności oraz umiejętności praktyczne, a także samoświadomość w zakresie kompetencji osobistych. Posiadanie kompetencji w tych trzech obszarach, pozwala opracować właściwy program pomocy dziecku, w którym zostaną uwzględnione najbardziej optymalne metody i formy pracy pedagogicznej. Na tym etapie ważna jest współpraca ze środowiskiem rodzinnym, w którym rozwija się dziecko. Zazwyczaj czynniki determinujące zaburzenia w harmonijnym rozwoju nie pochodzą z jednego źródła, nie tkwią tylko w osobowości dziecka, ale również w jego najbliższym otoczeniu społecznym. Identyfikowanie wszelkich zagrożeń i czynników działających destrukcyjnie na rozwój dziecka, jest jednym z elementów nie tylko diagnozy, ale przede wszystkim stanowi wstęp dobrze prowadzonej profilaktyki.