Ewa Maria Serafin

Równoległe światy
O zbiorze opowiadań Joanny Aleksandry Jakubik „Świat obok nas”

Część naszej świadomości skłania się ku wierze w istnienie innych, niż zapoznane wymiarów rzeczywistości, które zamieszkują ci, co odeszli, wydawałoby się, na zawsze... W tamtą stronę kierują się nasze przeczucia, wyobrażenia, trwogi..., bo wszystko, co jest tajemnicą, wymyka się naukowym objaśnieniom i doświadczeniom – rodzi chęć penetracji, prowokuje i inspiruje. Zwłaszcza artystów. W literaturze często pojawiają się zjawy. Wynurzają się we śnie, z warstw podświadomości, jakby z zaświatów... Klasycznym przykładem są słynne „Opowieści miłosne, śmiertelne i tajemnicze” Edgara Allana Poego.
Autorka zbioru opowiadań „Świat obok nas” - Joanna Aleksandra Jakubiak również sięga do tej tematyki, lecz w sposób odmienny od wielkiego poprzednika. Przyjmuje perspektywę współczesnego człowieka, użytkownika internetu i smartfonów. Chociaż jest poetką, a jej wrażliwość znajduje wyraz także w tych opowiadaniach [pod powierzchnią opisywanych niecodziennych wydarzeń, uważny czytelnik odnajdzie nostalgię, tęsknotę za przeszłością, ukrytą w opisie staromodnych koronek; zakurzonych, suchych bukietów kwiatów i tajemnicach starych parków], nie opisuje jak Edgar Allan Poe postaci z innego świata w sposób budzący grozę, lecz jakby były „z krwi i kości”. Obdarza je poczuciem humoru, przypisuje drobne wady i niedoskonałości, a nawet emocje. Niekiedy wydają się znacznie bardziej sympatyczne niż „żywe” postaci - na przykład w opowiadaniu „Goście”. Złoczyńcy, którzy na cmentarzu zakłócają spokój prawdziwych gospodarzy tego miejsca, zostają odpowiednio przez tych ostatnich potraktowani – co jest przez autorkę przedstawione z dystansem i poczuciem humoru.
Charakterystyczną cechą tej prozy jest bezmiar dialogów [tylko nieliczne opowiadania wyłamują się z tej reguły, np. „Spacer z Cecylią”], które toczą się z werwą niczym kaskady wodospadu. Kiedy autorka udziela głosu narratorowi, czyni to w sposób oszczędny i zwięzły, jakby fragmenty te pełniły rolę zaledwie didaskaliów [chociaż opartych na szczególe – co sprawdza się w prozie, bo ją uwiarygadnia]. Zawarte w nich sugestie i objaśnienia stanowią jakby zaledwie wartość dodaną do tego, co odgrywane jest na scenie. Zdają się sygnalizować umowność; mniej lub bardziej świadomy zamysł przedstawienia rzeczywistości jako swoistego teatrum – spektaklu mniej ważnego od „życia”, które toczy się równolegle do jawy. W rezultacie w świadomości czytelnika powstaje obraz niejednoznaczny, zamglony, nieoczywisty. Jakby autorka chciała zostawić więcej przestrzeni dla interpretacji, odwołując się do naszej intuicji, podświadomości, a nie do rozumu. Niekiedy czytelnik czuje się zagubiony w tym spiętrzeniu dialogów [co prawda wartkich, soczystych, autentycznych,wręcz kolokwialnych jak język „ulicy”], które zajmują powieściową przestrzeń, niewiele pozostawiając miejsca na opis sytuacji, czy refleksję.
Niecodzienni bohaterowie wprowadzają nas w inne wymiary, albo to one – równoległe światy wdzierają się w naszą rzeczywistość. Granice się zacierają. Realne łączy z nierealnym. Pogrążamy się w atmosferę oniryczną, jaką tworzą miejsca, które zatrzymały się czasie. Gdzie przeszłość jest na wyciągnięcie ręki i trwa, zaklęta w murach starych domów, pniach drzew, w ziemi i obłokach. Nawet woda w zapuszczonym stawie pamięta oblicza ludzi, którzy przed laty się w niej przeglądali.
W opowiadaniu umieszczonym na końcu zbioru, wybierzemy się na spacer po mieście z damą o imieniu Cecylia. Owa dama nie wie, co to jest lumpeks, dredy, sushi i nie boi się... wpaść pod samochód. Dawno tutaj nie była i wiele ją zadziwia.
Jej oczami, zasłużonej dla miasta i jego mieszkańców, Cecylii Plater-Zyberówny [1853-1920] oglądamy ważne miejsca, które wpisały się w historię Piaseczna. Kościół św. Anny, który jak pisze autorka [...]ma bardzo długą historię. Drewniany kościółek stał tu już w XIV wieku. Na jego miejsce w XVI wieku wzniesiono istniejącą do dziś murowaną budowlę, a gdy została zniszczona podczas najazdu szwedzkiego, przebudowano ją, nawiązując wystrojem wnętrz do baroku. Cechy budowli późnogotyckiej jednak zachowano i tak jest do dziś. Pomimo wojen, które nie omijały miasta, kościół oparł się zmianom, jakie niosą ze sobą czas i historia.[...]. Kaplicę szkolną z obrazem Matki Boskiej Chyliczkowskiej. Poniatówkę – dworek z początku XIX wieku, w którym bywał książę Józef Poniatowski... Miejsca podobne, a nawet całe miasta jak Piaseczno, położone niedaleko Warszawy przechowują pamięć. Trwają obok wielkich metropolii i rzeczywistości industrialnej, która pochłania dusze. Ich przeszłość jest wpisana w teraźniejszość, a miejsca pochówków są nieodłącznym elementem krajobrazu. Przypominają, że wszyscy uczestniczymy w marszu, na końcu którego staniemy się zjawami...


_________________
Joanna Aleksandra Jakubik - „Świat obok nas”, Wydawnictwo PRINT-LAND, 2018

Ewa Maria Serafin

Równoległe światy
O zbiorze opowiadań Joanny Aleksandry Jakubik „Świat obok nas”

Część naszej świadomości skłania się ku wierze w istnienie innych, niż zapoznane wymiarów rzeczywistości, które zamieszkują ci, co odeszli, wydawałoby się, na zawsze... W tamtą stronę kierują się nasze przeczucia, wyobrażenia, trwogi..., bo wszystko, co jest tajemnicą,...