Serce ciemności: spolszczenie Jacek Dukaj

Długo nie mogłem się zabrać za "Heart of Darkness". Wiedziałem, że powinna być świetna, oglądałem z przejęciem "Czas apokalipsy" (również w wersji rozszerzonej) i decydowałem się, decydowałem, ale ciągle brakowało determinacji. Może to przez licealne zmęczenie "Lordem Jimem" trochę się bałem Conrada/Korzeniowskiego.
Ale gdy już się zdecydowałem, to na porządnie, czyli zaczynając od oryginału. Oczywiście okazał się wyśmienity, przejmujący, z niezwykłą frazą. Jestem pod ogromnym wrażeniem tego, jak świetną, rozbudowaną, bogatą angielszczyzną posługiwał się Conrad, a przecież nie był to jego język ojczysty. Widać wiek tej powieści w kwestiach rasowych, bo tę warstwę można dziś oceniać dyskusyjnie, to say the least. Za to cała reszta fenomenalna, ze świetnymi analizami tego, co dzieje się z ludzką psychiką.
I zaraz później wersja Dukaja. No właśnie, wersja, bo na pewno nie jest to zwykły przekład - wiem co mówię, sam jestem tłumaczem. Raczej remiks, twórcza interpretacja. Dukaj pisze po prostu po swojemu, a jak on umie pisać, tego tłumaczyć nie trzeba. Świetna fraza, świetne uwspółcześnienie języka, trafne przycięcie tego, co spokojnie przyciąć można było, a przy tym zostawienie wszystkiego, co w powieści istotne.
Nie są to oczywiście dwa różne dzieła, ale i nie jest to jedna rzecz w dwóch wersjach językowych. Eksperyment fascynujący, zwłaszcza dla mnie jako tłumacza, i zdecydowanie udany.

Długo nie mogłem się zabrać za "Heart of Darkness". Wiedziałem, że powinna być świetna, oglądałem z przejęciem "Czas apokalipsy" (również w wersji rozszerzonej) i decydowałem się, decydowałem, ale ciągle brakowało determinacji. Może to przez licealne zmęczenie "Lordem Jimem" trochę się bałem Conrada/Korzeniowskiego.
Ale gdy już się zdecydowałem, to na porządnie, czyli...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Szału nie było.
Przeczytane z ciekawości . Eksperyment sam w sobie ciekawy.
Czas nie został stracony , bo Dukaj pisać umie, ale do nastroju konradowskiego nie dorasta.

Szału nie było.
Przeczytane z ciekawości . Eksperyment sam w sobie ciekawy.
Czas nie został stracony , bo Dukaj pisać umie, ale do nastroju konradowskiego nie dorasta.

Pokaż mimo to

Nazwisko Josepha Conrada Korzeniowskiego kojarzy mi się z maturą z języka polskiego, na której najpierw pisałam, a następnie opowiadałam o, będącej u nas lekturą szkolną, powieści „Lord Jim”. Cały problem polegał na tym, że nie przeczytałam więcej, niż jakieś dwadzieścia stron tej książki. Powód był prosty, byłam na nią zwyczajnie zbyt młoda i niewyrobiona literacko, by przejść przez dzieło, którego lektura nie była łatwa i przyjemna. Tak wyszło, że od tamtej pory nie wróciłam do tego autora, aż zachęcił mnie do tego Jacek Dukaj, gdy na łamach Wydawnictwa Literackiego ukazał się jego przekład „Heart of darkness”.

Już od pierwszym stron wiedziałam, że mam do czynienia, nie tyle z przekładem, co z transkrypcją, opowiedzeniem tej samej historii zupełnie na nowo. Język jakim posłużył się Jacek Dukaj jest na tyle oryginalny i specyficzny dla niego, że nie miałam wątpliwości, iż nie ma zbyt wiele wspólnego z tym, jak został napisany oryginał. Już samo tłumaczenie tytułu jest dość wymowne, gdyż w tłumaczeniu tradycyjnym porzucona została dosłowność na rzecz wieloznaczności i większej dosadności frazy „Jądro ciemności”. Dukaj pozostał przy oryginalnym tytule, co już na pierwszy rzut oka wyróżnia jego dzieło, spośród tradycyjnych przekładów powieści Josepha Conrada.

Stylistyka jaką stosuje Jacek Dukaj z pewnością nie należy do najłatwiejszych w odbiorze. Mnóstwo tu wykrzyknień, krótkich, urwanych równoważników zdań oraz powtórzeń. Niejednokrotnie można odnieść wrażenie, że w powieści panuje chaos, nie tyle za sprawą rozgrywających się wydarzeń, co właśnie za sprawą tego, jak zostały ubrane w słowa. To sprawia, że nie jest to książka łatwa w odbiorze i lektura wymaga sporego skupienia. Jest to też z pewnością język bardziej współczesny, od tego jak została napisana powieść, porównanie choćby fragmentów tradycyjnego tłumaczenia z „Sercem ciemności” od razu wysuwa na pierwszy plan różnice między nimi. Dzieło Dukaja jest mniej plastyczne, pozbawione budowanego krok po kroku napięcia, tak przytłaczającego w lekturze „Jądra ciemności”. Znacząco jedno wzrosło tempo akcji i choć czytając mamy świadomość, z tego jak leniwie płynie czas w powieści, to również zostało podkreślone powtórzeniami, to jednak całość sprawia wrażenie bardzo dynamicznej.

Fabularnie to jednak wciąż jest ta sama książka. Jest to opowieść Marlowa, który podążając w głąb kontynentu afrykańskiego, wyruszył również w podróż przez ludzki obłęd. Wyraźnie widać, jak różne, często niezbyt przyjemne rzeczy, wychodzą z ludzi, gdy postawi się ich w sytuacjach ekstremalnych. Dodając do tego poczucie bezkarności oraz wyższości, wynikające z różnic rasowych oraz gorączkę bogactwa opartego na kości słoniowej odkrywamy najmroczniejsze zakamarki ludzkiej duszy i najciemniejsze strony osobowości.

„Serce ciemności” podobnie, jak wcześniejsze tłumaczenia powieści Josepha Conrada, zmusza do myślenia o tym, jak ulotne są granice, które stawiamy sami wokół siebie w imię cywilizacji. Ten przekaz w spolszczeniu dokonanym przez Jacka Dukaja, jest równie wyrazisty, jak w tradycyjnych tłumaczeniach. Różnie natomiast można oceniać sam eksperyment, jakiego dokonał współczesny autor. Z jednej strony przełożył tekst na bardziej zrozumiały, choć niekoniecznie bardziej przystępny współczesnemu czytelnikowi, z drugiej zaś naruszył utwór będący jedną z najważniejszych powieści Josepha Conrada, co wielu czytelnikom może dać błędny obraz jego stylu.

Na mnie eksperyment ten zrobił całkiem niezłe wrażenie. I ponieważ zdaję sobie sprawę z ogromu różnic między „Sercem ciemności” a „Jądrem ciemności”, tym chętniej sięgnę po tę drugą, wierniejszą oryginałowi pozycję. Powieść napisana ponownie przez Jacka Dukaja pozwoliła mi przypomnieć sobie Josepha Conrada Korzeniowskiego oraz w pewnym sensie odczarowała dla mnie tego autora, z którym do tej pory wiązałam raczej negatywne wspomnienia. Z drugiej strony, w pełni zdaję sobie sprawę, że gdybym dobrze znała pierwowzór, to lektura „Serca ciemności” byłaby dla mnie sporym wyzwaniem i prawdopodobnie odebrałabym je zupełnie inaczej.

Nazwisko Josepha Conrada Korzeniowskiego kojarzy mi się z maturą z języka polskiego, na której najpierw pisałam, a następnie opowiadałam o, będącej u nas lekturą szkolną, powieści „Lord Jim”. Cały problem polegał na tym, że nie przeczytałam więcej, niż jakieś dwadzieścia stron tej książki. Powód był prosty, byłam na nią zwyczajnie zbyt młoda i niewyrobiona literacko, by...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Ciekawy miszmasz - neologizmy, potocyzmy, archaiczne formy, nowoczesny slang, zatrzęsienie metafor (niektóre piękne, ale duża część z nich to taka sztuka dla sztuki). Efekt jest taki, że książka często zamienia się w niezrozumiały, pretensjonalny bełkot i stylistyczny bigos. Szkoda też, że pan Dukaj traktuje czytelnika jak debila niepotrzebnie spłaszczając niektóre fragmenty.

Ciekawy miszmasz - neologizmy, potocyzmy, archaiczne formy, nowoczesny slang, zatrzęsienie metafor (niektóre piękne, ale duża część z nich to taka sztuka dla sztuki). Efekt jest taki, że książka często zamienia się w niezrozumiały, pretensjonalny bełkot i stylistyczny bigos. Szkoda też, że pan Dukaj traktuje czytelnika jak debila niepotrzebnie spłaszczając niektóre fragmenty.

Pokaż mimo to

Jednak nie. mimo wszystko pierwsze tłumaczenie (wiem, że podobno fatalne), miało ten duszny klimat. Mimo mojego uwielbienia dla Dukaja - nie przekonał mnie.

Jednak nie. mimo wszystko pierwsze tłumaczenie (wiem, że podobno fatalne), miało ten duszny klimat. Mimo mojego uwielbienia dla Dukaja - nie przekonał mnie.

Pokaż mimo to

Nie podobało mi się. Jacek Dukaj jest świetnym pisarzem, ale tak bardzo "spolszczył" tę książkę, że jednocześnie musiałam czytać starą wersję, bo miejscami nie wiedziałam o co chodzi. Czysty bełkot. I nie kupuję tego, że w czasach kolonialnych jedna osoba mówi do drugiej: "Ano, kwas" (Dukaj) zamiast "To przykre, doprawdy" (Zagórska). No jakoś jednak zgrzyta.

Nie podobało mi się. Jacek Dukaj jest świetnym pisarzem, ale tak bardzo "spolszczył" tę książkę, że jednocześnie musiałam czytać starą wersję, bo miejscami nie wiedziałam o co chodzi. Czysty bełkot. I nie kupuję tego, że w czasach kolonialnych jedna osoba mówi do drugiej: "Ano, kwas" (Dukaj) zamiast "To przykre, doprawdy" (Zagórska). No jakoś jednak...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Przede wszystkim przeczytałam Serce ciemności zaraz po Jądrze, i to raczej nie było dobre, skoro czytając jedną książką widziałam jeszcze frazy z poprzedniej.
Oczywiście z drugiej strony, gdybym nie pamiętała Jądra, nie umiałabym docenić dukajowego eksperymentu.

Odczucia mam nieco mieszane. Interesujący ogromnie był dla mnie już sam eksperyment, ta próba przekucia tekstu sprzed wieku na coś adresowanego do współczesnych. Podobały mi się u Dukaja neologizmy, rytm zdań, ale od czasu do czasu jakieś słowo zgrzytało mi tak mocno, że wyrzucało z tekstu. Ale też prawdę mówiąc nie ja jestem docelowym adresatem tego eksperymentu, skoro czytając Jądro w (ponoć niewybitnym) przekładzie Anieli Zagórskiej nie odczuwam wieku tekstu - za to silnie odczuwam drzemiące w nim pokłady ironii (też ponoć niekoniecznie dziś czytelne).
Druga rzecz, że Serce być może należałoby wysłuchać, zamiast przeczytać, bo to tekst podporządkowany brzmieniu i rytmowi, a ja go nawet nie przeczytałam na raz, tylko dziobałam przez kilka wieczorów.

A już zupełnie subiektywnie, i zdaję sobie sprawę że bez sensu, miałam jakieś ogromne pragnienie, żeby Dukaj zakończył to inaczej niż Conrad i żeby Marlow przekazał tej nieszczęsnej Penelopie prawdziwe ostatnie słowa Kurtza, chciałam zobaczyć, co się wtedy wydarzy ( w mojej głowie oczywiście).

Przede wszystkim przeczytałam Serce ciemności zaraz po Jądrze, i to raczej nie było dobre, skoro czytając jedną książką widziałam jeszcze frazy z poprzedniej.
Oczywiście z drugiej strony, gdybym nie pamiętała Jądra, nie umiałabym docenić dukajowego eksperymentu.

Odczucia mam nieco mieszane. Interesujący ogromnie był dla mnie już sam eksperyment, ta próba przekucia tekstu...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Chociaż "Serce ciemności" w swoim przesłaniu jest dosyć uniwersalne, może wybijać z rytmu parowcami i surdutami, kolonializmem czy wręcz rasizmem. Współcześni czytelnicy mają więc co trawić podczas lektury, a Dukaj postanowił im nieco ten proces ułatwić. Czy stworzył coś więcej niż tłumaczenie? Nie sądzę. Nie odnajduję w tym przekładzie nowej jakości poza delikatnym uwspółcześnieniem frazy – ale, brońcie bogowie, nie całej powieści. To zabieg dobry, ale nie genialny. Gdyby odłożyć na bok chwyty marketingowe, moglibyśmy się cieszyć udanym wznowieniem. Po prostu.
Więcej: http://zcyklu.pl/na-czasie/617/Transfuzja-slowa

Chociaż "Serce ciemności" w swoim przesłaniu jest dosyć uniwersalne, może wybijać z rytmu parowcami i surdutami, kolonializmem czy wręcz rasizmem. Współcześni czytelnicy mają więc co trawić podczas lektury, a Dukaj postanowił im nieco ten proces ułatwić. Czy stworzył coś więcej niż tłumaczenie? Nie sądzę. Nie odnajduję w tym przekładzie nowej jakości poza delikatnym...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

"Serce ciemności" to ciekawy eksperyment Jacka Dukaja. Autor trans-fuzji jest wierny treści pierwowzoru Conrada, zmienia za to jego formę na rzekomo bardziej dostosowaną do dzisiejszych czasów. Z jednej strony spolszczenie Dukaja wydaje się być interesującym doświadczeniem, a także intrygującym i kontrowersyjnym spojrzeniem na nowo na dzieło Josepha Conrada. Na nawiązanie do współczesności wskazuje przede wszystkim uproszczenie języka oraz odwołania do świata korporacji. Eklektyzm postmodernistyczny podkreśla forma "Serca ciemności" składająca się z językowego misz-maszu (potocyzmy, styl poetycki, liczne wykrzykniki, wtrącenia z innych języków, np. francuskiego, profesjonalizmy itd.). Jednak czy Dukajowi udało się sprostać zadaniu i "dokonać masowej transfuzji Conradowej ciemności do serc współczesnych czytelników"? Moim zdaniem nie. Klasyczne "Jądro ciemności" nie potrzebuje przełożenia, ponieważ jest uniwersalne samo w sobie, w niezmienionej formie. Według mojej opinii nie wszystko należy dostosowywać do nowych trendów, aby czytelnik mógł coś zrozumieć. W przypadku dzieła Conrada jest to nawet niewskazane, a współczesny odbiorca "Serca ciemności" może się w nim bardziej pogubić, niż czytając "Jądro ciemności". Znaczne uproszczenie języka, krótkie formy, wykrzykniki, stylizacja na język mówiony sprawiają, że czytelnik odnosi głównie wrażenie chaosu i szybkiego tempa, a mimo zastosowania licznych onomatopei czy sformułowań poetyckich nie odczuwa on grozy, lęku, niepokoju, klimatu mroku. "Serce ciemności" nie porusza odbiorcy, a samo uproszczenie języka to nie wszystko. Być może potrzebne by były jakieś dłuższe opisy pozwalające spowolnić tempo akcji i wczuć się w klimat dzieła.

"Serce ciemności" to ciekawy eksperyment Jacka Dukaja. Autor trans-fuzji jest wierny treści pierwowzoru Conrada, zmienia za to jego formę na rzekomo bardziej dostosowaną do dzisiejszych czasów. Z jednej strony spolszczenie Dukaja wydaje się być interesującym doświadczeniem, a także intrygującym i kontrowersyjnym spojrzeniem na nowo na dzieło Josepha Conrada. Na nawiązanie...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Któregoś dnia Jacek Dukaj postanowił napisać sobie własną wersję "Jądra Ciemności"
Dziesięć lat później postanowił spróbować jeszcze raz, tym razem nie w kosmosie i bez nazistów. W ten sposób powstało to własnie tłumaczenie-"Serce Ciemności". Właściwie nie tłumaczenie, tylko jak zarzeka się tłumacz "spolszczenie" na wiek XXI. Jeśli oceniać je jednak na podstawie wierności oryginałowi tkwi jednak ono w długiej tradycji przekładów w których pisano się coś własnego na bazie utworu co popełniało już wielu literatów w tym kraju od stuleci. Nie osiąga jeszcze Dukaj rozbieżności takich jak ci którzy wrzucali bolszewików do Owidiusza albo makiawelizm do tekstów starożytnych ale niewielu mu momentami brakuje kiedy w tym Dukonradzie mamy teksty o korporacji a KURTZ PRXEMAWIA JAK TEKSTY JAKOEGOS NASWIEDZONEGO KOMęTATORA. Sam Dukaj jakaś koncepcję ma i raczej spędził nad tekstem więcej czasu niż tylko przerzucając wszystko przez Google translate. Problem pojawia się jednak w tym że akurat chyba jego sposób pisania niezbyt dużo ma wspólnego z tym jak pisał conrad. Sama w sobie książka nie była by chyba warta uwagi gdyby ktoś mniej znany wymyślił by coś podobnego. Realnie chyba po latach pamiętać będą literaturoznawcy szukający tematu na dyskusję / na konferencję.

A i jeszcze nauczyciele polskiego jak przez pomyłkę weźmie ktoś to na lekcje jako przekład

Któregoś dnia Jacek Dukaj postanowił napisać sobie własną wersję "Jądra Ciemności"
Dziesięć lat później postanowił spróbować jeszcze raz, tym razem nie w kosmosie i bez nazistów. W ten sposób powstało to własnie tłumaczenie-"Serce Ciemności". Właściwie nie tłumaczenie, tylko jak zarzeka się tłumacz "spolszczenie" na wiek XXI. Jeśli oceniać je jednak na podstawie wierności...

więcej

mniej

Pokaż mimo to