Przyjemnie się to czyta. Katon (Starszy) był synem wsi i do końca życia zachował przeświadczenie o wyższości wsi nad miastem. To mi pasi. Wojska rzymskie umiały nie tylko zwyciężać, ale wytrzymywać klęski ... Ciekawy obraz ciekawej postaci. Oczywiście nie ma przymusu zgadzać się z wizją autora.

Przyjemnie się to czyta. Katon (Starszy) był synem wsi i do końca życia zachował przeświadczenie o wyższości wsi nad miastem. To mi pasi. Wojska rzymskie umiały nie tylko zwyciężać, ale wytrzymywać klęski ... Ciekawy obraz ciekawej postaci. Oczywiście nie ma przymusu zgadzać się z wizją autora.

Jeśli ktoś szuka w książkach historycznych nie tylko poprawności w stosowaniu aparatu naukowego, lecz również pięknego stylu i języka, to prace Stanisława Łosia są dla niego. Czytając "Rzym na rozdrożu (...)" ma się wrażenie, że przenosimy się w czasy przełomu III i II w. p.n.e. Autor w sposób mistrzowski nakreśla nam warunki panujące w ówczesnej Republice. Znakomita znajomość antycznych źródeł nie prowadzi do przeładowania nimi treści, wręcz przeciwnie, Stanisław Łoś wykorzystuje je z wielką zręcznością. Katon Starszy ukazany został na tle czasów przełomowych (co z całą dobitnością zaznacza autor) dla istnienia państwa rzymskiego. Okres jego życia to wydarzenia po I wojnie punickiej, aż do (prawie) wybuchu III odsłony walk Kwirytów z Kartagińczykami. Postać Katona, już dla późniejszych Rzymian kultowa, sprawia wrażenie schyłkowości pewnej epoki. Zasady i ideały jakie reprezentował twórca dzieła De agricultura, odchodziły powoli do lamusa dziejów. Na kanwie jego życiorysu możemy prześledzić, o co autor zadbał w pierwszorzędny sposób, że uwiąd ustroju państwowego nie jest zjawiskiem jednego pokolenia, a procesy historyczne, które do niego doprowadzają, często rozwijają się nie tylko nie symetrycznie oraz równolegle, ale działają często w pewnym ukryciu, aż do momentu przesilenia - kiedy wybuchają z wielką mocą. Tak właśnie było z instytucjami i urzędami Republiki Rzymskiej. O tym, że styl i język Stanisława Łosia może wprawić w zachwyt czytelnika jego książek była już mowa. Teraz warto przytoczyć kilka przenikliwych uwag, które autor poczynił w treści swego dzieła: "Prawdą jest, że w ręku urzędników rzymskich gra na uczuciach religijnych czy przesądach ludu była wygodnym narzędziem, które umożliwiało kierowanie masami bez wywoływania sprzeciwów i wstrząsów. Zjawisko to spotykamy wszędzie i po wszystkie czasy" (s. 171); "Cycero w swych pracach De natura deorum i De divinatione dwukrotnie przytacza powiedzenie Katona, że dwaj haruspikowie nie mogą na siebie spojrzeć, by nie parsknąć śmiechem" (s. 172). W książce znaleźć można również pierwszorzędne opisy zjawisk, jakie w prezentowanej epoce działy się w państwie rzymskim. Chyba najlepszym z nich jest ten, dotyczący ustawy Lex Oppia, traktującej o próbie okiełznania natury niewieściej, objawiającej się w zbytku i marnotrawstwie :) Aby dowiedzieć się, jak rzymskie kobiety poradziły sobie ze sprawą niemożności ubierania się w różnorodne fatałaszki, należy zajrzeć do tej fascynującej książki.

Jeśli ktoś szuka w książkach historycznych nie tylko poprawności w stosowaniu aparatu naukowego, lecz również pięknego stylu i języka, to prace Stanisława Łosia są dla niego. Czytając "Rzym na rozdrożu (...)" ma się wrażenie, że przenosimy się w czasy przełomu III i II w. p.n.e. Autor w sposób mistrzowski nakreśla nam warunki panujące w ówczesnej Republice. Znakomita...

Wznowienie wydanej w roku 1960 książki o Katonie Starszym wydaje się pomysłem całkiem udanym. Postać tego surowego cenzora pojawia się wprawdzie na kartach wielu publikacji o Republice Rzymskiej, ale brak pracy jemu wyłącznie poświęconej. Cóż, by rzec prawdę, „Rzym na rozdrożu” to również nie jest – wbrew podtytułowi – monografia. Właściwym bohaterem jest tu raczej Republika Rzymska w okresie swojej największej ekspansji w III-II w. p.n.e. Autor przedstawił jej walkę o hegemonię w świecie śródziemnomorskim i stopniową przemianę z italskiego miasta-państwa w wielkie światowe imperium. Zaakcentowane zostały nie tylko przemiany polityczne, ale także społeczne i gospodarcze, upadek drobnego rolnictwa, napływ niewolników, inwazja kultury greckiej. Oczywiście wiadomości na temat życia i dokonań Katona również zostały tu uwzględnione, niemniej nie są elementem dominującym. Ponieważ Autor przełożył i opatrzył wstępem katoński traktat „O gospodarstwie wiejskim”, bardzo wiele uwag, a nawet dokładnie takich samych sformułowań znaleźć można w opracowaniu tego starożytnego dzieła. Poza tym język S. Łosia jest bardzo swoisty, w wielu miejscach już archaiczny (czas zaprzeszły, nieużywane już słowa, cytaty z autorów staropolskich – zwłaszcza świetny „oćciec czeladny” jako tłumaczenie pater familias),czyta się to raczej z uśmiechem na ustach. Ale ten język pasuje do Katona, który jako żywo również był pierwszorzędnym archaistą, który umiłował „italskim prymityw”, i któremu nie brakowało w życiu poczucia humoru.

Tomasz Babnis

Wznowienie wydanej w roku 1960 książki o Katonie Starszym wydaje się pomysłem całkiem udanym. Postać tego surowego cenzora pojawia się wprawdzie na kartach wielu publikacji o Republice Rzymskiej, ale brak pracy jemu wyłącznie poświęconej. Cóż, by rzec prawdę, „Rzym na rozdrożu” to również nie jest – wbrew podtytułowi – monografia. Właściwym bohaterem jest tu raczej...