Czytanie tej książki to bez wątpienia intelektualna uczta! Autor z niesamowitą erudycją prowadzi swoje wywody na temat wczesnego średniowiecza. Nie brak oryginalnych, solidnych autorskich interpretacji, a wszystko osadzone na źródłach, mniej na wcześniejszych interpretacjach interpretacji, jak to w tej epoce bywa :-) Oczywiście z wnioskowaniem autora można by nieraz polemizować, ale trzeba mieć samemu mocne karty w rękawach, bo przedstawiony w tym dziele obraz jest dosyć spójny. Autor pokazuje też nam, że przy odpowiedniemu podejściu do źródeł, można jeszcze coś wycisnąć nawet z takich, z których wydawałoby się, że już wszystko wyciśnięto. wyciska ze źródeł prawie, że ostatnie soki.
Obowiązkowa lektura dla zainteresowanych omawianym okresem, jednak nie dla początkujących - warto, by ci poprzedzili ją dziełem bardziej przekrojowym, schematycznym, z większą ilośći dat I nazwisk :-)
Ogólnie nieźle się czyta, choć w niektórych miejscach autor za bardzo rozwleka narrację/wywody.

Czytanie tej książki to bez wątpienia intelektualna uczta! Autor z niesamowitą erudycją prowadzi swoje wywody na temat wczesnego średniowiecza. Nie brak oryginalnych, solidnych autorskich interpretacji, a wszystko osadzone na źródłach, mniej na wcześniejszych interpretacjach interpretacji, jak to w tej epoce bywa :-) Oczywiście z wnioskowaniem autora można by nieraz...

(2004)

Zarysy ustrojów społecznych plemion germańskich, zawiłości na wpół barbarzyńskich praw i obyczajów (np. wróżdy i wergeldu, niewolnictwa i banicji, dziedziczenia i mundu). Porównawcza interpretacja źródeł.

„[…] na oblicze Europy i na jej kulturowe zróżnicowanie nie mniejszy wpływ wywarło dziedzictwo ludów spoza śródziemnomorskiego kręgu zamieszkujących obszary za limesem cesarstwa rzymskiego, czyli na wschód od Renu, na północ od Alp i za Dunajem. Rzymianie określali te krainy wspólną nazwą barbaricum” (str. 7).

„Zakres romanizacji lub hellenizacji kultur barbarzyńskich był tu stosunkowo najskromniejszy, a struktury nowego ustroju znacznie odbiegały od zachodnich lub bizantyńskich wzorów. […] Europa ma także rozrośnięte korzenie barbarzyńskie. Bez rozpoznania tych korzeni nie da się zrozumieć ani złożonej historii, ani trwającej do dziś kulturowej różnorodności Europy” (str. 8).

„[Z uwagi na brak fachowego rozeznania odnośnie Bałtów, Brytów czy Słowian bałkańskich] Podejmuje [tu] tylko próbę łącznego ujęcia problematyki społeczno-ustrojowej plemion germańskich i zachodniosłowiańskich*, sięgając czasem także po źródła dotyczące Słowian wschodnich” (str. 12).

„[…] próbowałem wydobyć ze spisów barbarzyńskich tradycji prawnych dziedzictwo archaicznej kultury, depozyt norm społecznych przyniesionych z terenu barbaricum” (str. 429).

Książka napisana przystępnie; lekkim, zgrabnym językiem, ale z uwagi na swą monotematyczność, liczne powtórzenia i drobiazgowe analizy kodeksów – przytłacza i męczy. Otwiera oczy na szereg ważnych niuansów, opowiada o zapomnianych regulacjach i normach, niekiedy archaicznych już z perspektywy feudalnego średniowiecza. Pomaga zrozumieć, jak funkcjonowały stare plemienne społeczności, czym się różniły, jak rozwiązywały konflikty, w jaki sposób dochodzono w nich swoich racji. Drobiazgowa i ambitna, raczej dla osób bardziej zaawansowanych, zainteresowanych wczesnym średniowieczem (V-XI w.),rekonstruktorów historycznych i specjalistów.

Modzelewski (1937-2019) wchodzi w tej publikacji w rolę badacza. Porównuje, interpretuje i docieka, niekiedy stawiając hipotezy. To nie jest praca kompilatorska – oczywiście zestawia cudze interpretacje i opiera się na badaniach poprzedników, analizuje je i wchodzi z nimi w dialog, ale stara się spojrzeć na zgłębiane problemy świeżo, w oderwaniu od wpływów ideologii, ducha czasów czy oczekiwań kolegów po fachu. Tak rzetelnie, jak to się tylko da.

Summa summarum: barbarzyńska Europa ograniczona do kilku plemion germańskich, rozpatrywana pod kątem ówczesnych regulacji prawnych i norm obyczajowych**.

__________
* Treści dotyczące Słowian, z tych nielicznych fragmentów, które dotrwały do naszych czasów, podawane są w ramach uzupełnienia lub prezentacji analogii – mogącej zaświadczać wspólne, indoirańskie korzenie – stanowią niewielką część Barbarzyńskiej Europy (2-5 procent?).
** Książce przydałby się podtytuł, który jasno wskazywałby na zakres tematyczny – wiele osób uniknęłoby rozczarowań. Jeśli kogoś interesuje wczesne średniowiecze w nieco szerszym ujęciu i od strony ciekawostek, jest na rynku sensowna praca autorstwa Briana Batesa: Magia, mity i tajemnice średniowiecza [The Real Middle-Earth: Magic and Mystery in the Dark Ages] (2002).
Polski wydawca, Bellona, zdecydował o usunięciu z tytułu Tolkienowskiego Śródziemia – co jest błędem, bo poszukiwanie inspiracji pisarza stanowi rdzeń książki. Poza tym, raptem rok przed polskim wydaniem, miała swoją premierę pierwsza ekranizacja Jacksona – Drużyna Pierścienia (2001) – więc wszystko co związane z Tolkienem było na fali (bardzo kiepskie wyczucie rynku). Bates nie porywa, ale zbiera do kupy wiele wątków, i uzmysławia, że Śródziemie poskładano z gotowych elementów.

•

Modzelewski wraca do pewnych kwestii, i albo stara się je oddać odmiennymi słowami, albo decyduje się na tłumaczenie, choć wszystko było jasne lub wynikało z kontekstu. Niektóre informacje się powtarzają, i co gorsza, w obrębie sąsiednich zdań. Ciężko oddalić myśl, że stoi za tym doświadczenie wykładowcy, regularny kontakt ze studentami, którym wiedzę podaje się właśnie tak: z intencją pełnego objaśnienia i utrwalenia (oraz z wysokim progiem tolerancji dla opornych).

•

Całość debaty "Barbaricum czy Christianitas? O tożsamości współczesnej Europy" [2013]
https://www.youtube.com/watch?v=QHoxZI99yRA

•

UWAGI (wyd. z 2004): str. 7 – na południowej Słowiańszczyźnie (w południowej Słowiańszczyźnie); str. 20 – przez Sasów (tu: Sasami); str. 156 – „Krzywoprzysięzca narażał się nie tylko na kary doczesne, ale i na budzące grozę kary nadprzyrodzone” i dwa zdania dalej: „Ale oprócz kary doczesnej na krzywoprzysięzcę spadała zemsta sił nadprzyrodzonych […]” (powtórka); str. 188 – nie jednoznaczne (niejednoznaczne); str. 237 – umrzeć śmiercią x2 (niby tekst źródłowy, ale brzmi jak humor z zeszytów szkolnych); str. 274 – nie uprawnione (nieuprawnione); str. 352 – zapisek (zapisków); str. 397 – po 1005 r. (a przed cytatem) powinien być dwukropek; str. 401 – średnik po wielokropku w nawiasie kwadratowym – do skasowania; str. 414 – powtórzenie (theoden),jedno z wielu; str. 418 – brak otwarcia cytatu; str. 431 – powtórka po sąsiedzku, od nowego akapitu (banicja); str. 455 – brak domknięcia cudzysłowu; str. 459 – tradycję (relację).

+

Wyjaśnienie terminu „lit” powinno pojawić się wcześniej, przed jego użyciem. Czytelnik jest skazany na spekulacje.

(2004)

Zarysy ustrojów społecznych plemion germańskich, zawiłości na wpół barbarzyńskich praw i obyczajów (np. wróżdy i wergeldu, niewolnictwa i banicji, dziedziczenia i mundu). Porównawcza interpretacja źródeł.

„[…] na oblicze Europy i na jej kulturowe zróżnicowanie nie mniejszy wpływ wywarło dziedzictwo ludów spoza śródziemnomorskiego kręgu zamieszkujących obszary za...

Spodziewałem się więcej. Dużo więcej. Liczyłem na opis, ogólne porównanie plemion germańskich i słowiańskich, zwłaszcza, że ta praca miała być chyba takim dowodem, że my, Słowianie jesteśmy podobni do Germanów i wstąpienie do Unii Europejskiej po prostu nam się należy. Tymczasem dostaliśmy esej historyczny na temat regulacji prawnych, który na pewno nie popularyzuje nauki, ale też zdaje się odbiega od tego, czego potrzebują historycy. Dużo faktów, ale jednak napisane dość chaotycznie. Rozczarowało mnie także położenie akcentu na plemiona germańskie. Jest to oczywiście zrozumiałe z powodu stanu wiedzy - o Słowianach wiemy dużo mniej, ale moze należało w takim razie skrócić tę publikację?
Na koniec autor przyznaje, że skupił się na prawie (głównie plemion germańskich) i specjalnie pominął kwestie etniczne, wojskowe, religijne i inne. Wielka szkoda, bo to jest równie ciekawe. Tymczasem prof. Modzelewski odesłał nas do innych autorów, bo nie chce ich powtarzać :/ Liczyłem na opis barbarzyńskiej Europy, dostałem spis zasad dotyczących wnoszenia opłat na wypadek ponownego zamążpójścia saskiej wdowy w VIII wieku oraz setek innych zdarzeń karno-skarbowych.
Ciekawe, ale na Boga, Thora, Welesa - na 100 stronach smakowałoby to lepiej.

Spodziewałem się więcej. Dużo więcej. Liczyłem na opis, ogólne porównanie plemion germańskich i słowiańskich, zwłaszcza, że ta praca miała być chyba takim dowodem, że my, Słowianie jesteśmy podobni do Germanów i wstąpienie do Unii Europejskiej po prostu nam się należy. Tymczasem dostaliśmy esej historyczny na temat regulacji prawnych, który na pewno nie popularyzuje nauki,...

Nie dajcie się oszukać opisowi. Ta książka jest przeznaczona dla specjalistów.

Nie dajcie się oszukać opisowi. Ta książka jest przeznaczona dla specjalistów.

Niezwykle wartościowa pozycja. Rzuca światło na funkcjonowanie społeczeństw barbarzyńskich (które obok dziedzictwa klasycznego i chrześcijaństwa stanowią przecież korzeń naszej cywilizacji) i pozwala lepiej zrozumieć proces, który dokonał się w późnym antyku i wczesnym średniowieczu - zderzenia dwóch odmiennych kultur i ich wzajemnej zróżnicowanej recepcji. Otwiera oczy na wiele interesujących faktów (mnie choćby zaskoczyła wiadomość o rodowodzie naszego szlacheckiego liberum veto). Wnioski z historycznych badań autora są fascynujące, przestrzec jednak muszę, że droga do nich może okazać się nieco żmudna dla czytelnika, choć warsztatowo poprawna (acz przyjmująca odważną metodę). Osobiście miałem pewien problem z przebrnięciem przez rozdziały poświęcone analizie barbarzyńskich kodyfikacji prawnych. Za to rozważania, przy których autor odwoływał się do kronik, żywotów i innych źródeł narracyjnych czytałem z wielką przyjemnością.

Książka w każdym razie zdecydowanie godna uwagi wszystkich, chcących zwiększyć swą świadomość naszej zróżnicowanej europejskiej tożsamości.

Niezwykle wartościowa pozycja. Rzuca światło na funkcjonowanie społeczeństw barbarzyńskich (które obok dziedzictwa klasycznego i chrześcijaństwa stanowią przecież korzeń naszej cywilizacji) i pozwala lepiej zrozumieć proces, który dokonał się w późnym antyku i wczesnym średniowieczu - zderzenia dwóch odmiennych kultur i ich wzajemnej zróżnicowanej recepcji. Otwiera oczy na...

Mam bardzo poważny problem z tą książką - jest świetna, można się z niej naprawdę wiele dowiedzieć i mocno poszerzyć wiedzę - jednak jest pisana trudnym językiem i mimo, że wydaje mi się, że nie jestem analfabetką dość mozolnie mi szła. Mam wrażenie, że jest to jednak książka przeznaczona bardziej dla specjalistów niż dla laika.

Mam bardzo poważny problem z tą książką - jest świetna, można się z niej naprawdę wiele dowiedzieć i mocno poszerzyć wiedzę - jednak jest pisana trudnym językiem i mimo, że wydaje mi się, że nie jestem analfabetką dość mozolnie mi szła. Mam wrażenie, że jest to jednak książka przeznaczona bardziej dla specjalistów niż dla laika.

Książka z pogranicza rozprawy naukowej i pozycji popularnonaukowej. Napisana przystępnie, ale z dużą ilością cytowań i odwołań. Dla miłośników historii rzecz ciekawa i cenna poznawczo.

Książka z pogranicza rozprawy naukowej i pozycji popularnonaukowej. Napisana przystępnie, ale z dużą ilością cytowań i odwołań. Dla miłośników historii rzecz ciekawa i cenna poznawczo.

To nie jest książka popularyzatorska. To książka naukowa. Pełną gębą. Kawał świetnie przeprowadzonej analizy badawczej. A sama barbarzyńska Europa? Pod cienkim pokostem chrześcijaństwa miała i ma się całkiem nieźle.

To nie jest książka popularyzatorska. To książka naukowa. Pełną gębą. Kawał świetnie przeprowadzonej analizy badawczej. A sama barbarzyńska Europa? Pod cienkim pokostem chrześcijaństwa miała i ma się całkiem nieźle.

Podobnie jak przy "Arabach" Janusza Daneckiego nie czytałem całej książki. Ograniczyłem się tylko do rozdziałów dotyczących prawa barbarzyńców. Autor znakomicie zna źródła i dokonuje porównań znanych kodyfikacji-pomników praw barbarzyńców - leges barbarorum. Oprócz badania samych źródeł prawa (fontes iuris) Modzelewski rysuje sylwetki charakterologiczne "narodów barbarzyńców". Dzięki zachowanym pomnikom prawa jak Codex Rothariego dowiadujemy się o tym jaka była mentalność i "narodziny" swoistych zapomnianych dziś "narodów".

Podobnie jak przy "Arabach" Janusza Daneckiego nie czytałem całej książki. Ograniczyłem się tylko do rozdziałów dotyczących prawa barbarzyńców. Autor znakomicie zna źródła i dokonuje porównań znanych kodyfikacji-pomników praw barbarzyńców - leges barbarorum. Oprócz badania samych źródeł prawa (fontes iuris) Modzelewski rysuje sylwetki charakterologiczne "narodów...

Moja pierwsza przygoda z Panem Karolem, okraszona ciekawym epizodem. Jeszcze w trakcie czytania zachwyciłem się nią na tyle, że podzieliłem się ekspresją z małżonką:
- Ale to jest fantastyczna książka! Brak słów.
Żona na mnie popatrzyła z zaciekawieniem:
- To fajnie, a ty wiesz, że to nasz sąsiad?
- Nie może być!
I kiedy spotkałem Pana Karola w windzie, od razu poprosiłem o dedykację i podpis. Później byłem u niego w domu, poznałem go lepiej. Złoty człowiek, o ogromnej wiedzy. Pan Karol tak samo się wypowiada jak pisze, co jest bardzo rzadką umiejętnością.

Barbarzyńska Europa jest nieocenionym źródłem wiedzy, przedstawia możliwie najdokładniej i najrzetelniej tamten świat. Jest miejsce na fakty i domniemanie (nie mieszanie ich wzajemnie),co moim zdaniem jest najważniejsze dla historyków i osób hobbystycznie się nią zajmujących.

Moja pierwsza przygoda z Panem Karolem, okraszona ciekawym epizodem. Jeszcze w trakcie czytania zachwyciłem się nią na tyle, że podzieliłem się ekspresją z małżonką:
- Ale to jest fantastyczna książka! Brak słów.
Żona na mnie popatrzyła z zaciekawieniem:
- To fajnie, a ty wiesz, że to nasz sąsiad?
- Nie może być!
I kiedy spotkałem Pana Karola w windzie, od razu poprosiłem o...