Kubuś i jego Pan

Szczerze mówiąc, gdy sięgałem po tę pozycję, w mojej głowie kotłowały się dwa odmienne odczucia: pierwszym była radość na ponowne przeżywanie przygód Kubusia i jego Pana; zaś drugim cichy szept, podsuwający że jakkolwiek Czech by tego nie opisał, i tak pozostanie daleko w tyle za Francuzem, autorem oryginału – gdzieś w cieniu (i oby tylko zachował w nim godność cenionego pisarza).
Jak się później okazało, książka zaskoczyła mnie bardzo pozytywnie. "Kubuś i jego Pan" to scenariusz teatralny swojego pierwowzoru, nieznacznie zmodyfikowany i skrócony. Co istotne: to co Kundera zdecydował się pozmieniać, wyszło absolutnie na plus – tak aby ktoś kto zna losy tej komicznej dwójki, ani się nie nudził, ani nie czuł, że coś z ich przygód zostało odebrane. To bardzo duża sztuka. Równie wielkim wyczynem jest fakt, że Czech potrafi rozbawić swoją narracją. Nie wiem jak dla Was, ale dla mnie to duży plus, zważywszy na to, że czytałem tę pozycję zaraz po oryginale i wszystkie oryginalne "żarty" pamiętałem. Kolejna, może ostatnia już zaleta, to sposób w jaki autor odnajduje się w wariacji – po prostu fenomenalnie. To trzeba przeczytać!

Szczerze mówiąc, gdy sięgałem po tę pozycję, w mojej głowie kotłowały się dwa odmienne odczucia: pierwszym była radość na ponowne przeżywanie przygód Kubusia i jego Pana; zaś drugim cichy szept, podsuwający że jakkolwiek Czech by tego nie opisał, i tak pozostanie daleko w tyle za Francuzem, autorem oryginału – gdzieś w cieniu (i oby tylko zachował w nim godność cenionego...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Sztuka Kundery jest wariacją na temat "Kubusia". Zdecydowanie do czytania zaraz po Diderocie.
To nadal komedia, bardzo zabawna zresztą, tylko że w przeciwieństwie do "Kubusia Fatalisty" co najmniej melancholijna, a dla mnie, w ogólnej refleksji, wręcz nieco okrutna. U Kundery uderza osamotnienie bohaterów (kolejna rzecz to przesunięcie w rolach kobiecych - z podmiotów stają się przynoszącymi pecha akcesoriami). Losem ludzkim rządzi nie tyle przypadek co powtarzalność. Milan Kundera podkreśla historyczne okoliczności powstania swojego "Kubusia" - jako reakcji na wkroczenie wojsk radzieckich do Czech w 1968 roku (pisarz ze swymi dziełami wylądował wtedy na indeksie), ja nie mogłam oprzeć się wrażeniu, że to również tekst powstały po klęsce uczucia.
Według Kundery ta adaptacja francuskiej osiemnastowiecznej powieści, to także, o dziwo, najbardziej w swym duchu czeski z jego tekstów.

Wstęp i posłowia dostarczają tu oddzielnej, dodatkowej przyjemności z czytania - Kundera jest znakomitym eseistą. Dostaniemy bardzo interesujące refleksje na temat twórczości Dostojewskiego ("świat przesadnych gestów, ciemnych głębi, agresywnej sentymentalności"), rosyjskiej duszy (archetyp miłości zranionej), historii powieści (rola ironii w powieści to jeden lejtmotywów wszystkich tomów esejów Kundery). No i rozważania o tym czym jest adaptacja i wariacja.

Cytaty:
"Niech panie sobie wyobrażą! Szymon spędził czterdzieści lat swego żywota na czterdziestometrowym słupie, modląc się do Boga, by dał mu siłę spędzić czterdzieści lat swego żywota na czterdziestometrowym słupie modląc się do Boga(...) by dał mu siłę spędzić czterdzieści lat swego żywota na czterdziestometrowym słupie, modląc się do Boga."

"Wszystko, co zdarzyło się na tym padole, zostało już przerobione setki razy i nikomu do głowy nie przyszło sprawdzać, co wydarzyło się w rzeczywistości. Dzieje ludzkie pisane są na nowo tak często, że ludzie nie wiedzą już kim są."

"Jesteś dobry. Jesteś dobrym sługą. Słudzy powinni być dobrzy i mówić swym panom to, co ich panowie chcą usłyszeć. Żadnej niepotrzebnej prawdy, Kubusiu."

"Wyjawię panu wielki sekret. Odwieczny podstęp ludzkości. Naprzód znaczy byle gdzie."

"Pan:(...) Młodych poetów są zawsze krocie. Przybywa ich na rok około czterystu tysięcy. W samej Francji. A u narodów mniej wykształconych jest jeszcze gorzej!
Kubuś: Co się z nimi robi? Topi się ich?
Pan: Tak było kiedyś. W Sparcie (...)"

"Oryginalność jest złudzeniem, czystym wytworem młodzieńczości, formą pretensjonalną" ( to już z komentarza Francois Ricarda)

Sztuka Kundery jest wariacją na temat "Kubusia". Zdecydowanie do czytania zaraz po Diderocie.
To nadal komedia, bardzo zabawna zresztą, tylko że w przeciwieństwie do "Kubusia Fatalisty" co najmniej melancholijna, a dla mnie, w ogólnej refleksji, wręcz nieco okrutna. U Kundery uderza osamotnienie bohaterów (kolejna rzecz to przesunięcie w rolach kobiecych - z podmiotów...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

To bardzo osobista wariacja Kundery na temat Diderota. Pisarz gra w tej trzyaktowce z miloscia, jezykiem i filozofia, czyniac 'Kubusia i jego Pana' uniwersalna opowiescia o przyjazni i zdradzie.
Mimo pomyslowosci autora historie milosne sa tu niezdarne, chropawe i pozbawione elegancji, a krotochwile wolne od komicznego uroku.
Choc napisana wylacznie dla prywatnej przyjemnosci, sztuka wpisuje sie pozytywnie w dyskurs o naturze opowiadania i narracji.

To bardzo osobista wariacja Kundery na temat Diderota. Pisarz gra w tej trzyaktowce z miloscia, jezykiem i filozofia, czyniac 'Kubusia i jego Pana' uniwersalna opowiescia o przyjazni i zdradzie.
Mimo pomyslowosci autora historie milosne sa tu niezdarne, chropawe i pozbawione elegancji, a krotochwile wolne od komicznego uroku.
Choc napisana wylacznie dla prywatnej...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

MILAN FATALISTA I JEGO KUBUŚ, CZYLI KUNDERA CZYTA DIDEROTA

Milan Kundera napisał „Kubusia i jego Pana” w 1971 roku, w reakcji na bezsilność spowodowaną „wiecznością rosyjskiej nocy” – radzieckiej inwazji na Czechosłowację, która miała miejsce trzy lata wcześniej. Dzieło Diderota, uważane przez Kunderę za jedną z najwybitniejszych powieści w historii literatury, stało się dla czeskiego pisarza symbolem ducha wolności, rozumu, zachodniej cywilizacji, czyli wszystkiego tego, czego pozbawiły Czechosłowację wydarzenia 1968 roku. Sztuka Kundery nie jest adaptacją powieści Diderota, a wariacją na jej temat, połączoną z hołdem dla jej autora. Kwestię fatalizmu, wielokrotnie przez Diderota podejmowaną, Kundera sprowadza na jeszcze wyższy poziom abstrakcji – otóż postaci, a zwłaszcza Kubuś, nadal chętnie powtarzają, że „wszystko zapisane jest w górze”, ale są w pełni świadome faktu, że ich losy zostały napisane na nowo, że ich panem jest sam Diderot, a autorem tego, co jest zapisane w górze, jest tym razem ktoś inny. Postaci zatem wiedzą, że ktoś inny kieruje ich losem, a ich powinnością jest odegrać na nowo swoje perypetie. Diderot prowadził nieustanną grę z czytelnikiem, Kundera całkowicie już eliminuje tzw. suspension of disbelief („zawieszenie niewiary”), redukując niektóre wydarzenia jedynie do roli retrospekcji, używając chwytu tzw. „podwójnej inscenizacji” – Oberżystka na moment staje się Markizą de la Pommeraye, a Kubuś – Markizem des Arcis. W ten sposób Kundera daje do zrozumienia wprost, że czytelnik ma do czynienia z grą pozorów postaci, które muszą odegrać swoją rolę.

W rozumieniu wariacji autorstwa Kundery najważniejsze nie jest poszukiwanie podobieństw i budowanie porównań z tekstem Diderota – lektura sztuki czeskiego pisarza może sprawiać przyjemność nawet bez znajomości oryginału. Ważne jest to, na co w posłowiu uwagę zwraca François Ricard: „ (…) ta steatralizowana lektura wzmaga spójność samej powieści Diderota, ujawnia ją pogłębia, jeszcze bardziej uwydatnia”. Nie sposób jednak przemilczeć faktu, iż Kundera dokonał kilku istotnych modyfikacji w stosunku do oryginału – między innymi oddając głos kilku postaciom, które w oryginale pozostawały nieme, jak również (co oczywiste w przypadku dramatu) eliminując z uniwersum powieści jednego z narratorów – tego najważniejszego tożsamego z Diderotem, organizującego całą fikcję i komentującego ją. Ten zabieg sprawił niestety, że tekst Kundery ma nieco inny wymiar, upraszczający całość. „Kubuś” w wydaniu kunderowskim bowiem uwypukla komizm, jednocześnie spychając na dalszy plan filozoficzny element powieści Diderota.

W tej wariacji widać jak na dłoni, że w takiej formie mogła ona zostać napisana jedynie przez człowieka zza żelaznej kurtyny, z kraju ogarniętego wirusem totalitaryzmu. Raz jeszcze nawiązując do „napisania historii bohaterów na nowo”, zacytujmy Kubusia: „Proszę pana, przerobiono nie tylko naszą historię, lecz wiele innych rzeczy. Wszystko, co zdarzyło się na tym padole, zostało już przerobione setki razy i nikomu do głowy nie przyszło sprawdzać, co wydarzyło się w rzeczywistości. Dzieje ludzkie pisane są na nowo tak często, że ludzie, nie wiedzą już, kim są”. Jakże aktualne to pozostaje, kiedy wciąż ludzie nie wyciągają z tych słów żadnych wniosków, na nowo pisze się historię, bohaterów mieszając ze zdrajcami, a „ciemny lud i tak to kupi”. Nie bez przyczyny zaznacza Kundera we wstępie: „Najszlachetniejsze uczucia narodowe gotowe są usprawiedliwić najgorsze potworności; i z piersią przepełnioną lirycznymi uczuciami człowiek dopuszcza się plugastw w święte imię miłości”.

Mimo wszystko przygoda z lekturą jest warta podjęcia, gdyż jednocześnie powieść Diderota to, jak pisał Kundera w swojej „Sztuce powieści”: „książka (…) we Francji (…) skandalicznie niedoceniona: zawiera ona wszystko, co Francja utraciła i czego odzyskać nie chce”. Rzeczywiście, gdy w czerwcu prowadziłem wykład dla studentów III roku filologii romańskiej i opowiadałem o elemencie fatalistycznym u surrealistów i znalazłem w „Jesieni w Pekinie” Viana fragment nawiązujący do zdań rozpoczynających najsłynniejszą powieść Diderota, dla studentów (wśród nich także kilku Francuzów) aluzja była nieczytelna, nie wiedzieli co cytuję, nawet gdy dosłownie przytoczyłem im pierwsze zdania „Kubusia Fatalisty i jego Pana”. Jest to też dużo więcej niż dialog dwóch wielkich pisarzy i filozofów (bo przecież Kundera jest filozofem par excellence) – to nade wszystko dialog między stuleciami – „optymistycznym” wiekiem XVIII i „pesymistycznym” wiekiem XX. Wszystko to skłania do dalej idących refleksji, a mianowicie, że wiek XVIII był w sensie ścisłym ostatnim optymistycznym stuleciem.

Wariacja jest pojęciem zapożyczonym z terminologii muzycznej. Utwory Denisa Diderota i Milana Kundery wzajemnie się uzupełniają, tworząc harmoniczną całość, podobną do sonaty. Zatem, nawiązując do formy sonatowej: Dzieło Diderota to ekspozycja, Kundery zaś – przetworzenie. Pytanie: czy i kiedy znajdzie się pisarz, artysta zdolny napisać repryzę tego tematu, który stanowczo domaga się kontynuacji?

MILAN FATALISTA I JEGO KUBUŚ, CZYLI KUNDERA CZYTA DIDEROTA

Milan Kundera napisał „Kubusia i jego Pana” w 1971 roku, w reakcji na bezsilność spowodowaną „wiecznością rosyjskiej nocy” – radzieckiej inwazji na Czechosłowację, która miała miejsce trzy lata wcześniej. Dzieło Diderota, uważane przez Kunderę za jedną z najwybitniejszych powieści w historii literatury, stało się...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Mam taki zwyczaj, że nie czytam dwóch książek tego samego autora w roku kalendarzowym. Z jednej strony chcę się tym sposobem uchronić przed zbyt szybkim wyczerpaniem dorobku najlepszych autorów, z drugiej pozwala to na poznanie nowych, mniej znanych twórców. Ten zwyczaj w tym roku nie będzie kultywowany z uwagi na Milana Kunderę. W styczniu przeczytałem bardzo dobrą „Niewiedzę” i po niedawnej lekturze książki Diderota, nie mogłem się powstrzymać przed sięgnięciem po kolejną pozycję z dorobku Czecha.
Na początek mała uwaga do wydawcy. To, że wznowiliście książki mistrza w tak ładnym wydaniu, to sprawa kapitalna, ale po co ten kłujący oczy róż? 
„Kubuś i jego Pan” to, jak pisze w przedmowie sam autor, wariacja i hołd dla dzieła Diderota. Zafascynowany powiastką francuza Kundera, w 200 lat po jej napisaniu, postanowił ją odświeżyć dla własnego spokoju ducha. Jak wyraźnie podkreśla, nie jest to adaptacja, lecz wariacja – słowo zapożyczone z muzyki. Autor nie odtwarza pierwowzoru, tylko z nim igra. Wybiera najważniejsze w jego odczuciu elementy i je rozwija, pozostałe z kolei zakrywa płaszczem milczenia. Kundera tak buduje swój dramat, aby dobitnie pokazać ironię rzeczywistości – coś co z pozoru jest różne, w rzeczywistości jest zadziwiająco do siebie podobne. Czeski filozof pióra daje nam kolejną petardę refleksyjną, która nie tylko ukazuje schematyczność ludzkiej natury, ale także wystawia nas samych na autopośmiewisko. Autor nie byłby sobą, gdyby dramatu nie ubrał w humor, sarkazm, inteligencję. Cała ta książką to jedna wielka gra z widzem, twórcze odwołanie się do problemów XIX-wiecznych, tak aktualnych dzisiaj.
Kundera we wstępie broni Diderota, wspomina, że oryginalny „Kubuś…” nie jest marnym zapożyczeniem „Tristrama Shandy’ego”, tylko jego wariacją. W ten sposób broni swojego dzieła, daje nam do zrozumienia, że pomysłów na książki ma wiele, ale jego dusza każe napisać właśnie tę. Wydaje mi się, że nie ma potrzeby używać tych argumentów. Choć „Kubuś i jego Pan” mają z oryginałem wiele wspólnego, tak naprawdę są zupełnie inną pozycją, a ich prównywanie byłaby zwyczajnie niestosowne. U Diderota niezwykle ważna była zmienność, przerywanie, lekkość, fatalizm, z kolei Kundera uwypukla nam spójność ludzkiej natury i dorzuca metafizyczne drwa do ognistego tematu przemijalności.
Doprawdy nie mam pojęcia, jakim cudem ten człowiek nie dostał jeszcze Nobla. Nie ma na świecie obecnie lepszego pisarza, nie wyróżnionego tym prestiżowym tytułem. Co kieruje znawcami, że wolą Dylana, Modiano czy Munro? Każda kolejna powieść Kundery daje mi olbrzymią czytelniczą radość. Obcowanie z jego dziełami jest jak smakowanie wytrawnego alkoholu, jak wypicie wody po całym dniu spędzonym w słońcu, jak zjedzenie ulubionego ptasiego mleczka po roku ścisłej diety. I choć „Kubuś i jego Pan” dobrze czytać znając książkę Diderota, choć nie jest to najlepsza pozycja w dorobku pisarza, choć może wydawać się błaha dla osób zrażonych powieściowych seksualizmem, to jest to tak naprawdę literatura wielka, do której aż chce się wracać. Ten dramat to dialog dwóch wielkich myślicieli z różnych epok, pełny mądrości, humoru i przewrotności.

Mam taki zwyczaj, że nie czytam dwóch książek tego samego autora w roku kalendarzowym. Z jednej strony chcę się tym sposobem uchronić przed zbyt szybkim wyczerpaniem dorobku najlepszych autorów, z drugiej pozwala to na poznanie nowych, mniej znanych twórców. Ten zwyczaj w tym roku nie będzie kultywowany z uwagi na Milana Kunderę. W styczniu przeczytałem bardzo dobrą...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Przezabawne! :)

Przezabawne! :)

Pokaż mimo to

Przy każdym spotkaniu z Milanem jest zachwycona. Jego książki to moi najlepsi przyjaciele. Odnajduję w nich część siebie. Dotykają najdelikatniejszych strun mojej duszy.
Wariacja na temat dzieła Denisa Diderota doskonale pokazuje, co gra w duszy ludzkiej. Pomysł posiadania świadomości przez bohaterów, że zostali stworzeni i znają swoje przeznaczenie świetnie odnosi się do całej filozofii fatalizmu.

Przy każdym spotkaniu z Milanem jest zachwycona. Jego książki to moi najlepsi przyjaciele. Odnajduję w nich część siebie. Dotykają najdelikatniejszych strun mojej duszy.
Wariacja na temat dzieła Denisa Diderota doskonale pokazuje, co gra w duszy ludzkiej. Pomysł posiadania świadomości przez bohaterów, że zostali stworzeni i znają swoje przeznaczenie świetnie odnosi się do...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Uwielbiam Kunderę!!! To zdecydowanie mój ulubiony pisarz. A Kubuś i jego Pan? Fantastyczny. W sposób typowy dla siebie, autor pokazuje człowieka i jego związki z innymi, jego słabości. Bez ogródek, wybielania, owijania w bawełnę. Dobitnie i wprost, a jednak na tyle sprawnie, że jesteśmy w stanie przyjąć najgorszą prawdę o ludzkiej naturze. I to jest mistrzostwo świata. U Kundery, my ludzie jesteśmy tak niedoskonali, że aż boli. A on okrasza swoje pisanie takim poczuciem humoru, że można to chłonąć i rozważać. Pięknie. Genialnie!!! Kundera - Mistrz! No i jeszcze hołd dla Diderota, bo głupio jakoś o tym nie wspomnieć. Hołd po kunderowemu.

Uwielbiam Kunderę!!! To zdecydowanie mój ulubiony pisarz. A Kubuś i jego Pan? Fantastyczny. W sposób typowy dla siebie, autor pokazuje człowieka i jego związki z innymi, jego słabości. Bez ogródek, wybielania, owijania w bawełnę. Dobitnie i wprost, a jednak na tyle sprawnie, że jesteśmy w stanie przyjąć najgorszą prawdę o ludzkiej naturze. I to jest mistrzostwo świata. U...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Jeśli nie poznałeś Kubusia – lepiej nie czytaj tej książki.

Dramat Kundery jest o wiele krótszy, wyłuszcza wyłącznie główne wątki i zakłada przynajmniej mierną znajomość diderotowskiego Kubusia. Pewnie można przeczytać bez znajomości oryginału i nawet być ukontentowanym, ale zalecałbym jednak wcześniejszą lekturę Diderota, jeżeli chcielibyśmy, a chcielibyśmy przecież, potraktować Kunderę poważnie.

Co do samej wariacji to jest ona.. przyjemna. Moim zdaniem nie tak lekka i żartobliwa jak oryginał (tak, według mnie Kundera nie dorównał swemu mistrzowi), ale miejscami naprawdę zabawna i ciekawie podana.

Kundera napisał kiedyś, że wolałby, aby ten dramat czytano niż wystawiano. Ja uważam przeciwnie. Ja chętniej zobaczyłbym to na scenie niż na papierze. Jako autor dramatyczny Kundera zaimponował mi tutaj, poznałem go z nowej strony. Kiedy jednak czytam tę sztukę wyłącznie na papierze, nie mogę przestać porównywać go z Diderotem, co wychodzi na niekorzyść dla czeskiego pisarza.

Za formę mogę dać 3,5/4, szczególnie ze względu na udaną formę dramatyczną i genialną nią zabawę. Z treści tylko 2/4, bo bardzo mnie boli ten okrojony świat Kubusia i jego Pana. Oczekiwałem także, a może przede wszystkim, że tak wspaniały autor, jakim jest Kundera, odrobinę bardziej twórczo i odważnie zabawi się z tą książką. Dodaję do oceny 1 punkt za wspaniały wstęp – takiego Kunderę ubóstwiam.

6,5/10
Sympatykom Kundery, Diderota, Kubusia i jego Pana spokojnie polecam.

Jeśli nie poznałeś Kubusia – lepiej nie czytaj tej książki.

Dramat Kundery jest o wiele krótszy, wyłuszcza wyłącznie główne wątki i zakłada przynajmniej mierną znajomość diderotowskiego Kubusia. Pewnie można przeczytać bez znajomości oryginału i nawet być ukontentowanym, ale zalecałbym jednak wcześniejszą lekturę Diderota, jeżeli chcielibyśmy, a chcielibyśmy przecież,...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Z Diderotem się nie znałem, z Kunderą się nie znałem, ale i tak mimo lekkiej, komediowej atmosfery wyniosłem z tego kilka trafnych przemyśleń podlanych ujmującą zabawą formą i graniem konwencją. Mniam.

Z Diderotem się nie znałem, z Kunderą się nie znałem, ale i tak mimo lekkiej, komediowej atmosfery wyniosłem z tego kilka trafnych przemyśleń podlanych ujmującą zabawą formą i graniem konwencją. Mniam.

Pokaż mimo to