Okrutny maszynista

Teoretycznie nie powinnam oceniać książki zważywszy na to, że dobrnęłam jedynie do jej połowy, co nie zmienia faktu, że byłam w stanie wyrobić sobie o niej zdanie.
Tak samo jak "Nietoperze. Aqua Velva", ta książka jest dla mnie zbyt surowa i poważna. Spodziewałam się ciekawych opowiadań o ludziach, relacjach i emocjach, a dostałam suchy i obiektywny opis wydarzeń, które są rozciągnięte w czasie tylko po to, by móc filozoficznie je rozkładać na części pierwsze i robić z tego niepotrzebne bagno. Pojawiły się również motywy powieści kryminalnej/detektywistycznej. Ten opis pasuje również do nich. Szkoda, bo po rozczarowaniu wyżej wymienioną książką, po tej spodziewałam się czegoś więcej.

Teoretycznie nie powinnam oceniać książki zważywszy na to, że dobrnęłam jedynie do jej połowy, co nie zmienia faktu, że byłam w stanie wyrobić sobie o niej zdanie.
Tak samo jak "Nietoperze. Aqua Velva", ta książka jest dla mnie zbyt surowa i poważna. Spodziewałam się ciekawych opowiadań o ludziach, relacjach i emocjach, a dostałam suchy i obiektywny opis wydarzeń, które są...

Siła w różnorodności!
Siedem różnych opowiadań. Każde z innymi bohaterami. Każde dziejące się w odmiennym miejscu akcji i w różnym czasie. Wszystkie w formie opowiadań, ale inaczej podane – jako wspomnienie, jako relacja detektywa ze śledztwa, list czy audycja radiowa. Każde z niepowtarzalnym tytułem, z których żadne nie dostąpiło zaszczytu patronowania reszcie w roli głównego tytułu tego zbiorku.
A mimo to tworzyły jedność.
Poczułam ją dopiero po przeczytaniu całości, kiedy położyła mi się marazmem niczym kamieniem na duszy. Kiedy przelała się na mnie ołowiana niemocą działania, uprzedzona niechęcią do zmian, mrocznym lękiem przed nowym i obezwładniającą bezsilnością wobec zmiennego, płynnego,tętniącego, pędzącego do przodu życia wokół. Wokół klatki, w której żyliśmy, my postkomunistyczne społeczeństwa, a w której nagle otworzyły się drzwi, której ściany zostały zburzone, a której granice nadal boimy się przekroczyć, prowadząc do absurdalnej sytuacji. Wręcz purnonsensu!
Czy na to zjawisko składało się wszystko to, co określamy pojęciem środkowoeuropejskości?
Te opowiadania są próbą odpowiedzi na to pytanie. Bo czym tak naprawdę jest ta środkowoeuropejskość? Czym się objawia? Jakie ma cechy? Czy to jest niechęć do omawiania i analizowania socjalistycznej przeszłości, która była jak długo padający deszcz, a naród „pamięta, lecz nie czuje potrzeby, by o tym mówić”? A może to jest skłonność do zaspakajania silnej potrzeby poczucia pewności, w której środkowoeuropejski „Syzyf podczas drogi w dół niósłby głaz na ramieniu, żeby, nie daj Boże, gdzieś mu się nie zapodział; bo cóż bez głazu z rozpoczętym życiem?” A może to lęk przed nowym, które siłą rzeczy przewartościowuje świat i światopogląd, zaburzając poczucie tożsamości? A może bezsilność wobec pędzącego, niczym pociąg, życia, w którym nie ma czasu na rozmowę od serca, bo „okrutny maszynista nie czeka i Kasanovský, już go dobrze znamy, skacze ze schodków prosto w słup”!
Autor na różne sposoby próbował podsunąć mi odpowiedzi, angażując do tej misji samego Alberta Camusa, który, w poszukiwaniu sensu, odwiedził incognito Brno. Oddał głos Sígmánowi Fríjádowi (nie trudno domyślić się, kogo kryje to nazwisko),poszukującego Boga (czytaj – okrutnego maszynisty) i jego roli w życiu człowieczym. A także zwykłemu mężczyźnie, który nie potrafił dopasować do nowej rzeczywistości nawet własnego imienia, bo „w świecie, który widział mu się dzisiaj, nic mu nie odpowiadało”.
I w tym momencie przypomniałam sobie motto poprzedzające pierwsze opowiadanie.
To w nim była zawarta główna odpowiedź na gęsto stawiane w tych opowiadaniach pytania. Bo to wszystko takie słowackie, czeskie, węgierskie, polskie i wreszcie środkowoeuropejskie jest? Na pewno?
Otóż, nie!
To ludzkie jest! Takie człowiecze jest! „Człowiek może mieszkać w Europie Środkowej całe życie, a mimo to nie musi być Środkowoeuropejczykiem”.
Ale to rodzi kolejne pytanie.
Czy jesteśmy w stanie zachować własną tożsamość i nie rozbić się o słup, wyskakując z pociągu życia okrutnego maszynisty?
Opowieści- zagadki z całkiem prostym rozwiązaniem – gordyjskim.
http://naostrzuksiazki.pl/

Siła w różnorodności!
Siedem różnych opowiadań. Każde z innymi bohaterami. Każde dziejące się w odmiennym miejscu akcji i w różnym czasie. Wszystkie w formie opowiadań, ale inaczej podane – jako wspomnienie, jako relacja detektywa ze śledztwa, list czy audycja radiowa. Każde z niepowtarzalnym tytułem, z których żadne nie dostąpiło zaszczytu patronowania reszcie w roli...

Po "Okrutnym maszyniście" - zbiorku opowiadań słowackiego pisarza, Pavla Vilikovskiego - nie oczekiwałam zbyt wiele; zdobyłam go kiedyś w ramach wymiany i przeczytałam go teraz głównie dlatego, że pod względem objętości idealnie nadawał się na szybką lekturę. Otrzymałam coś dobrego, aczkolwiek również męczącego. Zapraszam.

Ciąg dalszy na:

https://miedzysklejonymikartkami.blogspot.com/2017/12/313-okrutny-maszynista.html

Po "Okrutnym maszyniście" - zbiorku opowiadań słowackiego pisarza, Pavla Vilikovskiego - nie oczekiwałam zbyt wiele; zdobyłam go kiedyś w ramach wymiany i przeczytałam go teraz głównie dlatego, że pod względem objętości idealnie nadawał się na szybką lekturę. Otrzymałam coś dobrego, aczkolwiek również męczącego. Zapraszam.

Ciąg dalszy...

Siedem opowiadań, różnych stylistycznie i tematycznie, lecz koherentnych przez wrażliwość autora lub narratora, który zdradza się, że jest człowiekiem introwertycznym, nieco nieśmiałym w młodości i niepraktycznym w życiu; nie jest człowiekiem czynu, lecz teoretykiem - zaskoczonym zresztą, że ludziom bez kompleksów i wykształcenia życie również nie układa się samo ("Wczorajszy loczek na twojej dzisiejszej szyi"). "Ach, jakież to środkowoeuropejskie!" - wykrzyknąłby zapewne Camus Vilikovskiego. Wszystkie opowiadania łączy również niebanalny koncept: za każdym razem autor zaskakuje czytelnika ujęciem lub wyborem tematu. Mam jednak wrażenie, że zewnętrzne, treściowe ramy opowiadania: ich bohaterowie, czas, w którym się akcja rozgrywa, czy też szczegóły, podporządkowane są chęci przedstawienia pewnych ulotnych sytuacji i uczuć, jakie się ludziom w nich przydarzają. No, może z wyjątkiem ostatniego opowiadania ("Pam para pam"),które w całości jest zabawną satyrą historyczną - nie bez odniesień zapewne do dzisiejszej sytuacji politycznej Słowacji w jej politycznych i historycznych utarczkach z Węgrami, a także do jej problemów natury socjalnej. Zabawna jest już sama zupełnie ahistoryczna sytuacja, w której reporter radiowy (ok. 1888 roku!) wypytuje po latach świadków Wiosny Ludów (1848) podczas ludowego święta w wsi Hont (chodzi tu konkretnie o rozruchy sprowokowane przez słowackich działaczy narodowych: Jána Rotaridesa i poetę Janka Kráľa),tak jakby chodziło o lokalny przebieg jakiejś kolejnej Aksamitnej Rewolucji. Wychodzi z tego oczywiście codzienna, znana nam z autopsji radiowo-telewizyjna "cepelia": kompletny brak zainteresowania ze strony indagowanych uczestników zabawy, bełkot dziennikarza, który o niewielu rzeczach ma pojęcie i tylko bezpośredni uczestnicy zdarzeń wciąż, po 30 latach, wodzą się za łby. Coś, co znamy także ze spadku po "Solidarności". A dodatkowo, aby audycja zyskała wymiar europejski (reportaż redakcji mniejszości narodowej - pewnie dla kanału w rodzaju "Arte"),kwestie węgierskie są w przypisach tłumaczone od razu tylko na angielski. Brzmią zresztą jak przysłowia a zarazem pleonazmy - nikomu już dziś niepotrzebne, bo nikt nie wierzy, że niosą jakąś dawną prawdę, obecnie rzekomo nieaktualną.
Są podobnie "nieaktualne" i "nie na czasie" jak niepokalane poczęcie ("Sígmán Fríjád do Jusufa Bríjára") dla lekarza - racjonalisty, a w dodatku Żyda - któremu się ono po prostu nie może pomieścić w głowie. Historia z czasów Chrystusa, utrzymana w formie listu ówczesnego Freuda (stąd zmieniona, bardziej żydowska forma nazwisk) do kolegi-fizjologa Josefa Breuera (panowie rzeczywiście ze sobą korespondowali, wymyślając w ten sposób psychoanalizę),który równie dobrze mógłby być wysłany obecnie, w epoce postfreudowskiej, gdyby Chrystus narodził się powtórnie. Narrator posługuje się argumentami współczesnej gazety lub komentarzy na forum. To zabieg, który ów histroryczny kostium od razu stawia pod znakiem zapytania. I faktycznie - niezależnie od kontekstu każdego z opowiadań poprzez obrazki - z przeszłości lub wyobraźni - przebija sposób myślenia współczesnego świata; autor obnaża jego paradoksy, poprzez odwołania do innych epok, innych sytuacji.

Nie tylko na mnie największe wrażenie zrobiło utrzymane w stasiukowskim stylu opowiadanie o domniemanej wizycie Camusa - incognito, a jakże - w Ołomuńcu ("Wszystko co wiem o byciu środkowoeuropejczykiem") oraz nawiązujące jedynie metaforą "okrutnego maszynisty" do tytułu całego zbioru opowiadanie ("Romeo z epoki realizmu zocjalistycznego"). Któż to jest ów zagadkowy maszynista? Czas? Zegarmistrz Świata? Sam swiat, który rzekomo nie pozwala ludziom spełniać najgłębszych snów? Ta ostatnia opowieść jest nie tyle o beznadziejności miłości do obcokrajowca w socjalizmie, gdzie państwo szpicluje każdego obywatela także w zupełnie prywatnych sprawach, co o braku wiary człowieka w siebie samego, co skazuje go ostatecznie na nieszczęśliwe egzystowanie, wyrzeczenie się tego, co sprawia, że chce się żyć. Ta niemożność tkwi w nas jeszcze, niczym pocałunek śmierci zdechłego komunizmu. A może była tu zawsze? Może na tym właśnie polega ta nasza "środkowoeuropejskość"?

"W naszych szerokościach geograficznych lubimy mieć pewność - mówi Vilikovský za i do Camusa - "dlatego Syzyf podczas drogi w dół niósłby głaz na ramieniu, żeby, nie daj Boże, gdzieś mu się nie zapodział; BO CÓŻ BEZ GŁAZU Z ROZPOCZĘTYM ŻYCIEM?"

PS. Bardzo mi się podobają dowcipne, nowe pojęcia Vilikovskiego: "wróblowość garściowa" (cieszenie się tym, co się ma; korzystanie z chwili) i "eksterniści życia" (bezdomni).

Siedem opowiadań, różnych stylistycznie i tematycznie, lecz koherentnych przez wrażliwość autora lub narratora, który zdradza się, że jest człowiekiem introwertycznym, nieco nieśmiałym w młodości i niepraktycznym w życiu; nie jest człowiekiem czynu, lecz teoretykiem - zaskoczonym zresztą, że ludziom bez kompleksów i wykształcenia życie również nie układa się samo...

"Okrutny maszynista" to zbiór opowiadań, z których jedne są lepsze, inne słabsze. Do mnie najbardziej przemówiły trzy utwory: "Wszystko, co wiem o byciu Środkowoeuropejczykiem", "Widok ogólny Marii B." i "Romeo z epoki realizmu socjalistycznego".

Proza Vilikovsky'ego przesycona jest liryzmem i melancholią. Rzeczywistość częto bywa tu oniryczna, a jawa i sen zdają się współistnieć w naturalny sposób.
Z jednej strony czyni to opowiadania oryginalnymi utworami, z drugiej jednak czasem po prostu nuży (w kilku przypadkach odniosłam wrażenie, że forma przerasta treść, a za tym nie przepadam).

Język jest barwny, bogaty, poetycki i sporo w nim godnych uwagi perełek. Autor ciekawie rozwija i interpretuje różne mity, symbole, archetypy i zakorzenione w kulturze europejskiej opowieści (przykładem może być oryginalne podejście do postaci Jezusa, Marii i Józefa w opowiadaniu "Sigman Frijad do Jusufa Brijara").
Na pewno nie czyta się tej książki jednym tchem, raczej smakuje się ją i przeżywa.

No i czeka się na tytułowego okrutnego maszynistę, który pojawia się w jednym z utworów, lecz wcale nie jest główną postacią. Mimo swej pozornej marginalności nadaje on całemu zbiorowi nowego znaczenia.
Kim jest? Na to pytanie czytelnik musi sam odpowiedzieć. Nie jest to trudne, gdyż metafora okazuje się czytelna, a temat wspólny dla wszystkich opowiadań też łatwo znaleźć, jeśli przeczyta się je uważnie.

"Okrutny maszynista" to zbiór opowiadań, z których jedne są lepsze, inne słabsze. Do mnie najbardziej przemówiły trzy utwory: "Wszystko, co wiem o byciu Środkowoeuropejczykiem", "Widok ogólny Marii B." i "Romeo z epoki realizmu socjalistycznego".

Proza Vilikovsky'ego przesycona jest liryzmem i melancholią. Rzeczywistość częto bywa tu oniryczna, a jawa i sen zdają się...

"Okrutny maszynista" Pavla Vilikovskiego to zbiór opowiadań, z których każde jest nico inną próbą zdefiniowania "środkowoeuropejskości", który to temat pojawia się od razu w pierwszym opowiadaniu, w dialogu z ... Albertem Camus. Treści i wydarzenia opowiadań Słowaka są zaskakujące, bo nierzeczywiste. Rozgrywają się w wyobraźni bohaterów, nie sposób jednak uciec od nich do rzeczywistości, są bowiem więzieniem takim samym jak środkowoeuropejska zaściankowość. [...] Niemożność, niemoc, bezwład to istota tego świata. Nawet tytuł całości zbioru odwołuje do zderzenia pędu pociągu i bezruchu, niemocy, w tym przypadku do niemożności poznania siebie skoro pociąg tak gna.
Kwintesencją środka są nienormalne, chore światy ("Romeo z epoki realizmu socjalistycznego"i "Pam para pam"),które rodzą izolację i samotność bohaterów. [...]
Europa środka jest bezbarwna i nijaka, dochodzi więc do ubarwiania, mitologizowania przeszłości [...]
Gorzkie prawdy o niezdolności do zmiany, świecie bez Boga, piekle współczesności podawane są jednak dość lekko. Banalna, ograniczona rzeczywistość portretowana jest tu ze sporą dawką humoru słownego i na granicy purnonsensu.

Nie dla poszukiwaczy szybkich akcji. Przy tym nie da się uciec od świata i odpocząć. Opowiadania dla poszukiwaczy gorzkiej prawdy o nas i naszej współczesności.

Całość tu: http://slowooslowach.blox.pl/2016/02/Okrutny-maszynista-Pavel-Vilikovsky.html

"Okrutny maszynista" Pavla Vilikovskiego to zbiór opowiadań, z których każde jest nico inną próbą zdefiniowania "środkowoeuropejskości", który to temat pojawia się od razu w pierwszym opowiadaniu, w dialogu z ... Albertem Camus. Treści i wydarzenia opowiadań Słowaka są zaskakujące, bo nierzeczywiste. Rozgrywają się w wyobraźni bohaterów, nie sposób jednak uciec od nich do...