Zanim młody czytelnik sięgnie w szkole po klasyczne wydanie „Życia Gargantui i Pantagruela” (o ile po kolejnych wspaniałych pomysłach nadal będzie w kanonie lektur),ma świetną okazję zaznajomić się z kontrowersyjnym dziełem François Rabelais. W oryginale cykl składa się z pięciu powieści, których fabuła jest osnuta wokół przygód Gargantui i jego syna Pantagruela. Choć w nowej wersji autorzy skupiają się jedynie na Gargantui, bez obaw - przeróbka udała się wyśmienicie.

Nie mogło być zresztą inaczej, skoro Christian Poslaniec uwspółcześnił starofrancuski, a Jan Maria Kłoczowski całość przełożył, hojnie czerpiąc z kapitalnego tłumaczenia Tadeusza Boya-Żeleńskiego. Gargantua w nowych szatach nic nie stracił ze swej żarłoczności, a czytelnik ma wszelkie prawo czuć do niego niechęć. Jest koszmarny: wielki, tłusty i nienasycony. Jego życie już od narodzin jest podporządkowane ważkim zasadom: najeść się i napić do syta, a potem uciąć sobie drzemkę. Wszędzie tam, gdzie się pojawi, wywraca do góry nogami zastany porządek. To zresztą stanowi wyróżnik tej opowieści: absurdalne przygody, dosadny humor i groteskowe postaci z przejaskrawionym charakterem.

Arcydzieło Rabelais powstało na podstawie ludowej legendy, więc i opisywana historia olbrzymów jest prosta, podobnie jak jej niewybredny język okraszony wulgaryzmami. Autorzy nowego „Gargantui” oszczędzili czytelnikom dosadnego stylu pierwowzoru. Nie znajdziemy tu też anatomicznej analizy krwawych scen bitewnych czy szczegółowych (i raczej nie dla przewrażliwionych) opisów fizys. Rabelais był z zawodu lekarzem i świetnym znawcą anatomii, stąd jego skłonność do malowniczych charakterystyk.

Jednak książka byłaby niekompletna bez ilustracji. Tekst uzupełniają całostronicowe ilustracje oraz rysunki francuskiego artysty Ludovica Debeurme (nagrodzonego za twórczość m.in. nagrodą im. René Goscinny’ego - za komiks „Lucille”). Całostronicowe, ogromne ilustracje mogą wywoływać skojarzenia z obrazami wiszącymi w galerii. Choć odmienne od znanych zapewne dorosłym czytelnikom ilustracji z wydania z roku 1873 Gustave Dore, są nie mniej przerażające, ale i fascynujące. Przytłumione kolory naśladują barwy jedzenia (zwłaszcza soczystego mięsa),potęgując mroczny klimat opowieści. Ilustracje podkreślają zwłaszcza rozbuchany apetyt Gargantui i jego hedonistyczne podejście do życia.

Gargantuę można „czytać” według uznania: zachwycając się językowym kunsztem lub skupiając się wyłącznie na mistrzowskich ilustracjach. Dzięki temu możliwa jest lektura na różnych poziomach znaczeniowych, uwzględniająca wiek czytelnika. Czy książka bardziej spodoba się dorosłym czy dzieciom – niech rozstrzygną czytelnicy. Przełożenie arcydzieła bywa zadaniem niełatwym i obarczonym sporym ryzykiem. A w tym przypadku, z której strony nie patrzeć, jest to klasyka w najlepszym współczesnym wydaniu. Tym samym spełnił się zamysł Rabelais twierdzącego, że jego dzieło zawiera cenne przesłanie i nie wolno go lekceważyć.

Magdalena Świtała