Zapraszam do lektury całości tekstu na moim blogu: http://czepiamsieksiazek.pl/?p=348


Poematy prozą opublikowane przez Wydawnictwo Literackie, to dwujęzyczny zbiór utworów napisanych przed rokiem 1900. Z wyjątkiem Androgyne teksty te tworzył Przybyszewski najpierw w języku niemieckim. W zbiorze zamieszczono zarówno oryginalne jak i przełożone przez samego autora na język polski utwory. Redaktorzy uzupełnili wydanie obszernym wprowadzeniem i przypisami.

O poematach Przybyszewskiego można by napisać tysiące stron, dlatego w dzisiejszym tekście postanowiłam skupić się na jednym tylko motywie – motywie kobiety. Jest to – obok szatana, apokalipsy, kreacji, niszczenia, płodności, chuci i miłości – temat dominujący w twórczości młodopolskiego artysty. Z resztą wszystkie te lejtmotywy przenikają się w utworach Przybyszewskiego i nie sposób pisać o nich w oderwaniu, jednak postaram się skoncentrować na obrazie kobiety i relacji kobieta – mężczyzna w utworach zamieszczonych w zbiorze Poematy prozą.

Jest to dość złożona kwestia, ponieważ podmiot liryczny poematów Przybyszewskiego ma do kobiety skrajnie ambiwalentny stosunek. W kobiecie skupiają się abiektalne odczucia mężczyzny: miłość miesza się z nienawiścią, pożądanie z odrazą i wstrętem, rozkoszy nieodmiennie towarzyszy ból, etc. U Przybyszewskiego kobieta ma dwa krańcowo różne oblicza. Raz jest delikatną, ulotną pięknością, raz krwiożerczym wampirem. Raz animą, utraconą cząstką bez której nie można żyć, której się niestrudzenie poszukuje, jak w Androgyne:

[...]

Kiedy indziej jawi się jako osaczające mężczyznę monstrum, które ten chce nie tylko wyrwać z siebie, ale wręcz zdeptać, zamordować, zniszczyć na zawsze:

[...]

Kobieta w twórczości artysty nazywanego Meteorem Młodej Polski to istota często nieposiadająca żadnej podmiotowości. Jest wytworem wyobraźni. Mężczyzna nosi jej obraz w sobie. Pozwala jej się narodzić, przyoblec w fizyczną postać. Kobieta wywodzi się z mężczyzny, jest Ewą stworzoną z żebra Adama. Nie ma i nie może być kobiety bez mężczyzny. Mężczyzna to demiurg, kreator równy bogu, to nadczłowiek, posiadacz „nadmózgu”, a jednocześnie istota niepełna, rozdwojona. Potrzebuje drugiej połowy, dlatego pozwala imaginacyjnej kochance się zmaterializować. Ale kobieta reprezentuje naturę, jej domeną są instynkty, płodność, chuć, którym – w przeciwieństwie do mężczyzny – nie umie się oprzeć. Rozpoczyna się walka między ciałem a duchem. Ciało jest więzieniem duszy, popęd seksualny pozwala zatracić się na chwilę w rozkoszy, ale zamyka drogę do absolutu. Nie pozwala osiągnąć transcendencji, do której mężczyzna dąży.

[...]

Na uwagę zasługuje także fakt, iż Przybyszewski nie tylko stworzył własny świat, oryginalną kosmogonię, genezę świata opartego na chuci, ale niejako wyprzedził przełomowe odkrycia z dziedziny psychologii, szczególnie freudowskiej psychoanalizy. Całe uniwersum Przybyszewskiego opiera się na walce między popędem płciowym (id) rozumem (ego) i duszą (superego). Artysta opisał także podświadomość zbiorową. Zanim jeszcze Freud ukuł ten termin, polski pisarz intuicyjnie wyczuwał jej istnienie oraz wpływ na ludzkie pragnienia i postępowanie.

[...]

Jeśli o mnie chodzi, mam chyba słabość do halucynacyjnych lekko histerycznych opisów stanów wewnętrznych pióra Przybyszewskiego. Jest to artysta, z którego twórczością na pewno warto się zapoznać. Nawet jeśli nie przypadnie do gustu, bez wątpienia stanie się źródłem wielu emocji i głębokich przemyśleń.

Zapraszam do lektury całości tekstu na moim blogu: http://czepiamsieksiazek.pl/?p=348


Poematy prozą opublikowane przez Wydawnictwo Literackie, to dwujęzyczny zbiór utworów napisanych przed rokiem 1900. Z wyjątkiem Androgyne teksty te tworzył Przybyszewski najpierw w języku niemieckim. W zbiorze zamieszczono zarówno oryginalne jak i przełożone przez samego autora na język...