Okupacja w pewnej mierze zmieniła nawet i rozbudziła wieś. Największe zmiany widziało się w okolicach Warszawy, gdzie włościanin, wciągnięty w sieć przemytniczego obrotu, jął przykładać mniejszą wagę do tradycyjnego, samowystarczalnego gospodarstwa, przemieniał się w hodowcę świń, zawiązywał przedsiębiorstwa masarskie i dostarczał miastu nie surowca, ale gotowego przetworu. Kobiety wiejskie wypiekały na sprzedaż chleby pytlowe i razowce. Hodowcy tytoniu część tylko zbioru oddawali fabrykom, resztę fermentowali u siebie i sprzedawali jako gotowy do użytku a całkiem niezły tytoń. Własność wreszcie wielka, odleglejsza od miast, potworzyła spółki i spółdzielnie wytwórców rolniczych, wciągnęła w nie chłopów i robiła wielkie obroty wytworami ziemi. Ten rzut naprzód, to poczucie wspólnoty interesu między własnością wielką, średnią i małą, to zaufanie, jakie powstało nagle pomiędzy dworem i wsią, było z pewnością jednym z czynników, na którym opierał się optymizm wsi w ocenie przyszłości.

Okupacja w pewnej mierze zmieniła nawet i rozbudziła wieś. Największe zmiany widziało się w okolicach Warszawy, gdzie włościanin, wciągnięty...

Być Polakiem nie jest to tak wielka rzecz, jak nam się wydaje. Ale przestać nim być, znaczyłoby przestać być człowiekiem.

Być Polakiem nie jest to tak wielka rzecz, jak nam się wydaje. Ale przestać nim być, znaczyłoby przestać być człowiekiem.

I oto jadę przez Czechy, krainę z bajki. Domki, sztachety, altany, ogródki czyste, schludne, kolorowe... Tu i ówdzie obok toru wyrwa po bombie, czasem mur przepalony. Lecz znowu nieprzerwany łańcuch domków wsi, miasteczek i miast. Kominy fabryczne dymią. Drogami jadą wozy z towarem. Czy możliwe, że ten kraj mieścił się tuż, tuż obok mojego, o krok, o długość ręki? Patrzę na niego z dziwnej, wielkiej dalekości. Nie chciałbym się tu zatrzymać, nie chciałbym tu pozostać. Ta ludzkość, ta przymilność jest odpychająca i obca. Bo przecież tam, za plecami zostawiłem Polskę, zdruzgotaną tak strasznie, że nie sposób nie obciążyć za nią winą każdy cały i bezpieczny dom, gdziekolwiek by leżał i do kogokolwiek należał. Cóż w innym razie znaczy braterstwo broni i losów wojennych? I jakież to ma być porozumienie, jaki język wspólny między nami, ludźmi z tak bardzo różnym doświadczeniem z lat wojny?

I oto jadę przez Czechy, krainę z bajki. Domki, sztachety, altany, ogródki czyste, schludne, kolorowe... Tu i ówdzie obok toru wyrwa po bomb...