Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Zapomniana powieść zapomnianego autora. Jak na datę wydania – 1922 rok – była całkiem nowoczesna i ciekawa. Dziś nieco razi młodopolską, afektowaną składnią. Ferdynand Goetel, jako obywatel Austro-Węgier został w czasie I wojny światowej internowany w Rosji i wysłany do Azji Środkowej. Stamtąd, wraz z rodziną udało mu się uciec – okrężną drogą – przez Iran, Indie i Anglię – do Polski. Zapewne zawarł w tej powieści sporo doświadczeń własnych lub osób, które znalazły się w podobnej sytuacji. Mimo trzecioosobowej narracji całą akcja skupia się wokół głównego bohatera. Autor nazwał go zbiegiem. To nasz rodak, zabłąkany w powstanie białogwardyjskie w jednym z miast Azji Środkowej. Po klęsce walki z bolszewikami odłącza się od oddziału i próbuje na własną rękę wrócić po żonę i dziecko. Wskutek przypadku trafia do czerwonej komuny rolnej, po drodze poznając dwoje muzułmańskich Sartów – starca Sarkara i młodą dziewczynę – Kumre. Atutem powieści jest przedstawiony niejako „na gorąco” kontrast pomiędzy dwoma światami – Rosjan oraz tubylczych muzułmańskich Sartów, których świetnie uosabia Sarkar. Autor dobrze oddał także chaos rewolucji bolszewickiej na terenie dalekich środkowoazjatyckich prowincji dawnej Rosji oraz destrukcyjny wpływ tegoż na lokalne społeczności. Ich działania, nawet kontrowersyjne, wzbudzają dzięki temu sympatię czytelnika. Na tym tle rozgrywają się trzy wątki – osobisty, romansowy i wojenno-przygodowy. Ich spotkanie następuje dzięki zwyczajowi zwanemu kar-chat czyli list od śniegu. Ciekawa powieść. Mimo że napisana świeżo po wojennych przeżyciach autora, brak w niej jednoznacznie czarnych charakterów a krasnoarmiejcy i inni „czerwoni” nie są ani demonizowani, ani wybielani. Pokazuje, że w tych trudnych czasach i na tym terenie ludzie wybierali to, co dawało im szanse na przeżycie.