Można by przypuszczać, że twórca pokroju Bułhakowa powinien wieść żywot pełen sukcesów, luksusu i splendoru. Było jednak niemal dokładnie odwrotnie. Czasy w jakim przyszło żyć Michaiłowi, czyli apogeum bolszewizmu i stalinizmu, wystawiały ludzi w ogóle, a artystów w szczególności, na wyjątkowo ciężkie próby. Bułhakow tym próbom podołał i dlatego właśnie zamiast umierać w sławie jako pomnikowy artysta, umierał w nędzy jako zaszczuty pro-burżuazyjny pisarzyna. W przeciwieństwie do wielu kolegów po fachu nigdy bowiem nie został konformistą i do końca podążał własnymi ścieżkami. Dlatego do ogromnego szacunku jaki miałem dla twórczości Bułhakowa, po przeczytaniu powyższej biografii, dołączył równie wielki, jak nie większy, szacunek dla jego czynów i wyborów.

Kilka faktów: Bułhakowowi od roku 1929 zaprzestano wydawać cokolwiek. Większość dzieł ukazało się dopiero po jego śmierci. "Mistrz i Małgorzata" po raz pierwszy pojawiło się w druku - i to w wersji okrojonej - w roku 1966, czyli 26 lat po odejściu ze świata autora! Rosjanin całą drugą część swojej kariery, gdy był u szczytu mocy twórczych, pisywał do szuflady i ewentualnie dla najbliższych znajomych. Mimo tego nie zwątpił w swój talent i nie ustawał w pracy. Tworzył też mnóstwo sztuk, czasami nawet były to sztuki tworzone na zamówienie teatrów, ale i to nic nie pomagało. Wszystkie potem przepadały, zatrzymywane z różnych względów przez cenzorskie sito. Jedyna sztuka, która odniosła sukces to "Dni Turbinów" i to tylko dlatego, że zadbał o to osobiście Stalin, który sztukę - do dziś z nie do końca zrozumiałych względów - uwielbiał. W ogóle stosunek Stalina do Bułhakowa jest tajemniczy i wciąż budzi zażarte dyskusje. Józef Wissarionowicz mógł pstryknięciem palców zakończyć męki niepokornego pisarza - za dużo mniejsze przewiny likwidowano artystów. Z jakichś jednak powodów tego nie czynił. Czy grał na czas starając się przekabacić Bułhakowa na swoją stronę? Czy może jednak hamował go podziw dla wielkiego talentu? Tego już się chyba nie dowiemy.

Jeszcze parę słów o książce Andrzeja Drawicza: jest to biografia specyficzna, skupiająca się przede wszystkim na twórczości Mistrza. Próżno szukać tu pudelkowych sensacji, czy warsawshorowych skandalów. Na pierwszym planie jest pisarstwo i to ono jest najważniejsze. Z tego też powodu nie polecam powyższej pracy osobom, które o twórczość Bułhakowa się tylko otarły, tj. przeczytały „Mistrza i Małgorzatę” i na fali tego uniesienia postanowiły dowiedzieć się czegoś więcej o autorze. Powyższej książki takie osoby czytać nie powinny, gdyż: a) wielu fragmentów i odniesień nie zrozumieją; b) te które zrozumieją i zapamiętają zaspojlerują im potem ew. przeczytane w przyszłości inne utwory Rosjanina.

Jednak dla czytelników obeznanych z dziełami Bułhakowa książka Drawicza będzie bardzo ciekawa. Dogłębna analiza wielu tekstów moskiewskiego mistrza oczarowuje i odkrywa często zupełnie inne dna. Może skonfrontować osobiste odczucia i osobiste interpretacje, jakie rodziły się w głowie podczas czytania, z opinią profesjonalisty i zawodowego krytyka literatury. Całkiem przyjemna zabawa.

Można by przypuszczać, że twórca pokroju Bułhakowa powinien wieść żywot pełen sukcesów, luksusu i splendoru. Było jednak niemal dokładnie odwrotnie. Czasy w jakim przyszło żyć Michaiłowi, czyli apogeum bolszewizmu i stalinizmu, wystawiały ludzi w ogóle, a artystów w szczególności, na wyjątkowo ciężkie próby. Bułhakow tym próbom podołał i dlatego właśnie zamiast umierać w...