Akcja powieści Elizy Orzeszkowej rozgrywa się latem 1886 roku, a jak tytuł wskazuje, ma miejsce w nadniemeńskiej wsi pod zaborem rosyjskim (dziś teren Białorusi). Jest to opowieść o życiu przedstawicieli różnych środowisk społecznych. Główną bohaterką jest uboga Justyna Orzelska, mieszkająca na łasce u swego wuja Benedykta Korczyńskiego.

Najbardziej interesująca w „Nad Niemnem” była dla mnie jej warstwa fabularna (szczególnie wątek uczuciowy dotyczący Justyny i postawa młodego Witolda Korczyńskiego głoszącego ideę „pracy u podstaw”) oraz przebogata społeczno-obyczajowa. Można z niej wyczytać wiele życiowych mądrości i ludowych porzekadeł. Istotne w powieści są wątki historyczne: legenda o Janie i Cecylii, pierwszych „przeddziadach” rodu oraz Mogiła będąca grobem ojców biorących udział w powstaniu styczniowym.

Myślę, że powieść ta jest jedynie dla osób lubujących się w tego typu literaturze: spokojnej, w większej części opisowej, odnoszącej się do historii, z przyrodą jako jedną z głównych bohaterek. Ma ona ogromną wartość poznawczą, ale nie nadaje się w całości jako lektura szkolna, ponieważ czytana z przymusu nie odkryje przed czytelnikiem swoich walorów, a jedynie tym bardziej do siebie zniechęci.

Oprócz niewątpliwych zalet książki, zdarzały się w niej niestety sceny i wątki, które według mnie niepotrzebnie zostały nadmiernie rozpisane (np. początek tomu trzeciego – około 30 stron opisu sytuacji oraz historii pani Andrzejowej i jej syna Zygmunta).

Opisy przyrody, choć zawierające w sobie piękno słowa, bywają nużące. („Wysoki brzeg Niemna piaszczystą ścianą wyrastający z zieloności ziemi, a koroną ciemnego boru oderżnięty od błękitnego nieba ogromnym półkolem obejmował równinę rozległą i gładką”).

W roku 1986 stworzono wspaniałą, przepiękną ekranizację, która przedstawia wszystko, co w powieści najistotniejsze. Jest bardziej skoncentrowana w treści niż sama książka i moim zdaniem... wbrew pozorom opowieść na tym zyskuje.

Akcja powieści Elizy Orzeszkowej rozgrywa się latem 1886 roku, a jak tytuł wskazuje, ma miejsce w nadniemeńskiej wsi pod zaborem rosyjskim (dziś teren Białorusi). Jest to opowieść o życiu przedstawicieli różnych środowisk społecznych. Główną bohaterką jest uboga Justyna Orzelska, mieszkająca na łasce u swego wuja Benedykta Korczyńskiego.

Najbardziej interesująca w „Nad...