Biografia Justyniana i Teodory R. Browninga jest według mnie bardzo dobrą i ciekawie napisaną książką na temat wczesnych dziejów Bizancjum. Autor podjął próbę przedstawienia dziejów basenu M. Śródziemnego w VI wieku ujmując w niej nie tylko zagadnienia polityczno-militarne, ale także problematykę religijną, społeczną oraz gospodarczą. Czytelnik poznaje nie tylko parę cesarską z jej niezbyt ciekawym pochodzeniem społecznym i późniejszą wielką potęgą, ale także całe liczne grono ludzi, którzy przyczynili się do wielkich sukcesów Justyniana: wodzów, prawników, architektów, urzędników. Wyjątkowo dużo miejsca poświęcono chyba najwybitniejszemu z cesarskich współpracowników - Belizariuszowi. Poszczególne kampanie zostały opisane dość szczegółowo, podobnie zresztą jak dość chyba zagadnienia religijne, które stanowiły dla ówczesnego Bizancjum poważny problem wewnętrzny. Autor zachowuje zdroworozsądkowe podejście do postaci Teodory ani nie przeceniając, ani nie deprecjonując jej wpływu na przebieg wydarzeń.

Lektura książki Browninga skłania do pewnej rewizji poglądów na temat Bizancjum w epoce justyniańskiej. Czytelnik dostrzega słabe podstawy, jakie miała potęga tego państwa. Rekonkwista terenów zachodnich przysłania trochę te słabości powlekając je cieniutką warstwą militarnego sukcesu, podczas gdy jednocześnie słabe były granice dunajska i perska, a zagony Hunów czy Słowian docierały pod sam Konstantynopol. Także gospodarcze podstawy bizantyńskiej potęgi wydają się niewystarczające dla utrzymania tak wielkich obszarów, dotyczy to zwłaszcza wyniszczonej długimi wojnami Italii. W istocie, nie trzeba było długo czekać, aby nabytki terytorialne z czasów Justyniana odpadły od Cesarstwa. Szczególnie mocno widać to na przykładzie utraty przez Bizancjum ziem Egiptu i Syrii gdzie jedną z przyczyn podboju arabskiego był nierozwiązany problem monofizycki.

Monografia "Justynian i Teodora" napisana jest dobrym i przystępnym językiem. Nie można też wiele zarzucić jakości edycji (zwłaszcza biorąc pod uwagę datę polskiego wydania). Książka przedstawia losy pary cesarskiej i całego państwa bizantyńskiego z różnych perspektyw, pozwala też zrozumieć przyczyny takiego, a nie innego przebiegu późniejszych dziejów Bizancjum. Zdecydowanie warto tę pracę przeczytać, choć oczywiście dla osób bardzo zainteresowanych tym okresem będzie zdecydowanie zbyt mało szczegółowa. Jednakowoż dla czytelników dopiero zapoznających się z tą tematyką trudno wskazać lepszą książkę.

Tomasz Babnis

Biografia Justyniana i Teodory R. Browninga jest według mnie bardzo dobrą i ciekawie napisaną książką na temat wczesnych dziejów Bizancjum. Autor podjął próbę przedstawienia dziejów basenu M. Śródziemnego w VI wieku ujmując w niej nie tylko zagadnienia polityczno-militarne, ale także problematykę religijną, społeczną oraz gospodarczą. Czytelnik poznaje nie tylko parę...