Leopolda Tyrmanda nie trzeba szczegółowo przedstawiać. To znany ze swojej “warszawskości” autor kultowego "Złego", "Dziennika 1954" i wielu felietonów, w tym m.in. "Porachunków osobistych", czyli tekstu opublikowanego w “Kulturze” w 1967 roku.

Felieton ten posłużył jako pretekst do wydania zbioru wybranych publicystycznych tekstów Tyrmanda, które są podobne ciężarowo i nawiązują do okoliczności historycznych Polski tamtego okresu, czyli komunizmu.

Z czym się rozprawia Tyrmand?

Jak tytuł wskazuje, są to porachunki osobiste, czyli opinie autora na temat ludzi oraz różnych aspektów życia w komunistycznym świecie. Na pierwszy ogień idzie niezwykle zjadliwy tekst o problemach Tyrmanda z otrzymaniem paszportu i wyjazdem poza granicę Polski.

Nawet jeśli autor nieco koloryzuje rzeczywistość, to trzeba przyznać, że osiem lat starań o wyjazd była to droga przez mękę. Szczególnie, że inni nie mieli tego typu problemów. A kim byli ci inni? To ci, którzy uśmiechali się do komunizmu i próbowali na tym systemie coś dla siebie ugrać. Tyrmand nie chciał się uśmiechać do władzy, a więc łatwo nie miał i właściwie to jest główny motyw większości zebranych w tej książce tekstów.

Polska i Polacy

Oprócz obfitego narzekania na rzeczywistość komunistyczną, Tyrmand „objeżdża” także konkretnych ludzi. Nie tylko wymienia z nazwiska tych, którzy w imię osobistych korzyści przeszli na czerwoną stronę, ale pisze także o całym społeczeństwie w kraju oraz na emigracji. W szczególności wiele miejsca i myśli zajmuje mu “Polactwo” w Stanach Zjednoczonych, do których wyemigrował.

Pisze o tym, że Polacy, jako społeczeństwo, nie umieją zaistnieć międzynarodowo i podnieść rangi naszego narodu; nie tylko nie potrafimy wykorzystać okazji i zjednoczyć się w imię wyższego celu, ale co więcej, i co gorsza, nie mamy na to zupełnie pomysłu.

Porachunki osobiste

Wybrane przez Wydawnictwo LTW teksty są z wielu różnych okresów, ale nie są ułożone chronologicznie. Najwcześniejszy tekst jest z 1957 roku, najstarszy z 1980, ale większość z tego zbioru Tyrmand napisał w latach 60 i 70.

LTW do ułożenia kolejności posłużyło się kluczem tematycznym, tak żeby w miarę logicznie wyjaśnić poglądy Tyrmanda. Udało się im to całkiem nieźle, choć nie do końca rozumiem, dlaczego niektóre teksty w ogóle weszły w skład tej książki.

Tyle tu emocji…

Nie zmienia to jednak faktu, że Tyrmand stawia się w nich w interesującym świetle – jako zagorzały przeciwnik komunizmu i patriota, zaangażowany w próbę zwiększenia znaczenia międzynarodowego Polski.

Niestety teksty te są w większości tak nasycone emocjami, że czytając to odczuwałam momentami niesmak i zdziwienie, że autor pozwolił sobie na tak bezpośrednie konfrontacje. W publicystyce pokazywanie silnych emocji prawie zawsze szkodzi – zaburza i zniekształca obraz, który chce pokazać autor. Tak stało się i tutaj. Zaowocowało to tym, że zamiast skupiać się na merytoryce tekstów, starałam się odruchowo odcedzać osobisty stosunek autora.

Rozumiem, że idea tych felietonów to dosłownie porachunki osobiste autora i właśnie dlatego jest tam tych emocji tak dużo, to jednak zdecydowanie wolę styl bezuczuciowy, którego autor użył w polemikach jego czytelników, których kilka również jest wydrukowanych w końcowej części książki pt. “VARIA”. Są w niej umieszczone reakcje na publikacje Tyrmanda oraz jego na nie odpowiedzi. Ta część dobrze oddaje, jak sprzeczne opinie wywoływał swoją publicystyką autor "Złego".

Jak wyglądał komunizm w Polsce?

Generalnie książka jest dość ciekawa, choć momentami trudna do zrozumienia. Tyrmand wchodzi bardzo głęboko w sytuację w komunistycznej Polsce i dla osób, które mają tylko pobieżną wiedzę o historii, to dzieło będzie niezwykle trudne w odbiorze.

Tym bardziej, że autora w zależności od okresu pisania, cechuje różnorodność stylu. Najcięższe są te teksty, kiedy wpada w tendencję do wydłużania zdań ponad miarę; niektóre z nich zajmują nawet ⅓ strony.

"Porachunki osobiste" są więc przede wszystkim ciekawostką uzupełniającą wizerunek autora Dzienników 1954 oraz także, choć w mniejszym stopniu, pewnego rodzaju informatorem o czasach komunizmu w Polsce. Jeśli kogoś interesuje jedno albo drugie, można sięgnąć po tę książkę. Jeśli nie, lepiej pozostać tylko przy innych dziełach Tyrmanda.

Leopolda Tyrmanda nie trzeba szczegółowo przedstawiać. To znany ze swojej “warszawskości” autor kultowego "Złego", "Dziennika 1954" i wielu felietonów, w tym m.in. "Porachunków osobistych", czyli tekstu opublikowanego w “Kulturze” w 1967 roku.

Felieton ten posłużył jako pretekst do wydania zbioru wybranych publicystycznych tekstów Tyrmanda, które są podobne ciężarowo i...