Głębokie Południe, mała społeczność, niepokoje społeczne lat 30-tych, a w tym wszystkim tkwi mała dziewczynka. Powiedzieć, że „Zabić drozda” to powieść o tolerancji i rasizmie byłoby zbyt dużym uproszczeniem i spłyceniem bogatej treści dzieła. W opowieści małej dziewczynki, między wierszami uważny czytelnik odnajdzie wiele poruszających kwestii, również takich o znaczeniu uniwersalnym. Czasami się zdarza, że nie fabuła, a treść, czy też przesłanie jakie niesie z sobą dana powieść odgrywa kluczową rolę. Paradoksalnie aspekt refleksyjny powieści jest bardziej znaczący niż sama fabuła. Powieść, która skłania czytelnika do głębszych przemyśleń, powinna być nie czytana, lecz wraz z kolejnymi stronami „smakowana”.

Powieść zaczyna się beztrosko – dziesięcioletni Jem i jego młodsza siostra Jean Louise, zwana Smykiem, dzieci owdowiałego adwokata Atticusa Fincha, spędzają słodkie dni swojego dzieciństwa w małym miasteczku Maycomb na amerykańskim Południu. Towarzyszy im mieszkający w wakacje u ciotki Dill. Wkrótce dni beztroski kończą się – ojciec Jema i Skauta zostaje obrońcą Toma Robinsona, Murzyna oskarżonego o zgwałcenie biednej białej dziewczyny, Mayelli Ewell. Szanse na powodzenie – niezależnie od tego, jak było naprawdę i jak przebiegnie rozprawa – są niewielkie ze względu na powszechną i gorącą niechęć wobec czarnych. Dla Atticusa jednak jest to kwestia honoru i mimo ryzyka, na jakie naraża siebie i dzieci, całym sercem angażuje się w tę trudną sprawę.

Czytelnik obserwuje prowincjonalną społeczność i śledzi wydarzenia oczami córki adwokata mającej sześć, siedem a następnie osiem lat. Smyk przygląda się postępowaniom ojca oraz reszty mieszkańców Maycomb. Poznaje strukturę i moralność wspólnoty, w której żyje. Z jednej strony nasza bohaterka nie jest obserwatorem doskonałym, gdyż wielu kwestii nie rozumie, z drugiej strony dysponuje czymś istotnym, co z wiekiem ginie u każdego dorosłego, a mianowicie dziecięcą świeżością spojrzenia. Jednakże czytelnik znający tło obyczajowe i historię przemian zachodzących na amerykańskim południu, odbiera treści zawarte między wierszami powieści i układa z nich opowieść jeszcze głębszą i być może jeszcze bardziej poruszającą.

Ze względu na wątek Toma Robinsona „Zabić drozda” zasłynęło jako powieść o rasizmie. I słusznie, bowiem Harper Lee opowiadając historię zgnębionego Murzyna niezwykle przejmująco opisała sytuację czarnych w latach 30., na amerykańskiej prowincji. Nie sądzę, aby czytelnik czytając relację z procesu pozostał niewzruszony wobec jawnej niesprawiedliwości. W pewien sposób w tym fragmencie powieści uwidacznia się pewien paradoks. Otóż to dzieci okazują się tymi, którzy widzą najwięcej i najjaśniej. Sprawiedliwość pojmują w najprostszy sposób i nie mogą się pogodzić z tym, co widzą na rozprawie. Cóż wiele napisano słów w tej kwestii. Jaki był świat w tamtym okresie mniej lub bardziej wiemy. Duże uznanie dla autorki, że w pewien sposób „zamroziła” klimat tamtych lat na kartach powieści.

„Zabić drozda” niesie w sobie o wiele więcej. Jest tu i mowa o dorastaniu, o uczeniu się świata i utracie niewinności, o odnajdywaniu się w roli kobiety, o ludzkiej dwulicowości i hipokryzji, wreszcie – o szeroko pojętej odmienności, głęboko skrywanych emocjach, samotności. Dodatkowo, choć książka porusza temat podstawowych wartości, w obliczu których ciężko jest mówić o kompromisach, niewiele jest w niej czarno-białych postaci. Choć dzieci nierzadko tak właśnie wolałyby postrzegać mieszkańców swego miasta, uczą się dostrzegać dobro ukryte głęboko w zgorzkniałych sąsiadach i przyswajają sobie podstawową zasadę: nie zrozumiesz drugiej osoby jeśli „nie wejdziesz w jego skórę i nie pożyjesz w niej trochę”. Jednakże nad tymi wszystkimi kwestiami przebija się jedna szczególna, a mianowicie pochopna ocena drugiego człowieka. Oczywiście nigdy nie zrozumiemy w pełni drugiej osoby, ale chociażby najmniejsza próba zmienia nasz punkt widzenia. Wynika to z pewnego mankamentu ludzkiej natury, który świetnie obrazuje cytat „zamknięte sądy ludzkich serc”. Wydawać by się mogło, że autorka snuje pesymistyczną wizje ludzkiej natury, jednak ostatni dialog między ojcem a córką daje pewną nadzieję: „Atticus, on był naprawdę porządny(…)” . „Przeważnie, Smyku, ludzie okazują się tacy, kiedy w końcu ich zobaczymy”. Nic dodać nic ująć.

Ostatnia kwestia dotyczy drozda. Drozd to każde niewinne stworzenie, którego nie wolno krzywdzić. Oczywiście na pierwszy plan wysuwa się Tom Robinson. Jednakże takim drozdem jest również każda nieszczęśliwa, złamana przez życie jednostka. Można wysnuć jedno przewodnie przesłanie – zabijając drozda dokonujemy niewybaczalnego grzechu, ponieważ zabijamy drozda w nas samych. Pochopny osąd „zabija” niewinność drugiego człowieka, a tym samym „zabija” naszą niewinność.

Wspaniała lektura, którą można zaliczyć do obowiązkowych w każdym wieku. Powieść, która zmusza czytelnika do przemyśleń, fragmenty, które pozostają w pamięci i problematyka, która nie powinna być obojętna dla nikogo, sprawiają, że taka książka jest godna uznania. Cóż drodzy współczytelnicy, pozostaje wam dowiedzieć się, czemu nie wolno zabijać drozdów … .

Głębokie Południe, mała społeczność, niepokoje społeczne lat 30-tych, a w tym wszystkim tkwi mała dziewczynka. Powiedzieć, że „Zabić drozda” to powieść o tolerancji i rasizmie byłoby zbyt dużym uproszczeniem i spłyceniem bogatej treści dzieła. W opowieści małej dziewczynki, między wierszami uważny czytelnik odnajdzie wiele poruszających kwestii, również takich o znaczeniu...