Natsume Soseki, autor „Jestem Kotem” żył wyłącznie w czasie intrygującej epoki Meiji. To czas, w którym Japonia pod naciskiem XIX-wiecznej globalizacji „otwarła się na świat” zachodni. W owym czasie walczyły w tym kraju dwie cywilizacje – chińska, cywilizacja rytuału i kolektywizmu oraz zachodnia, naznaczona indywidualizmem i reformą. Z historii wiadomo, że zwyciężyła ta ostatnia, rozbrajając samurajów i uzbrajając kamikaze, już w epoce Showa. Szczęśliwie dla Natsume Soseki-człowieka, triumf militaryzmu przypadł na czasy po jego śmierci. Zatem Natsume jest nie tylko dzieckiem swojej epoki, ale także jej dorosłym przedstawicielem i starcem. Obieg jego myśli, zaczyna się i kończy w obrębie czasu wielkich przemian w świadomości japońskich elit. Natsume posiada jednak znamię anglosaskie – w Londynie przebywał na kilkuletnim stażu naukowym.

Jestem kotem. Imienia jeszcze nie mam. – Dwa pierwsze zdania są kwintesencją książki. Na nich opiera się i w nich zawiera cała fabuła. Kot, czyli narrator, zdystansowany do świata ludzi, w którym przyszło mu żyć, komentuje poczynania swoich współmieszkańców. Na pierwszym planie to świetnie zmontowany krajobraz świata intelektualistów, życia rodzinnego, psychoz i fobii, stosunków międzyludzkich. Perypetie miotających się osób w jedności miejsca okraszone poczynaniami narratora kota podane są w nierzadko humorystyczny sposób. I to już zasługuje na pozytywną ocenę. Styl jest typowo japoński z wieloma odniesieniami, z obrazami przyrody i ducha, stopionymi w całość. Nieskończone dyskusje przywołują wiele, wiele anegdot i opowiadań, przykładów dydaktycznych, które na zasadzie porównania wędrują od puenty do puenty. – „Opowiem wam pewną historię” – to nagminny środek do przekazania ważnych treści.

Jestem kotem. Imienia jeszcze nie mam. – Dwa pierwsze zdania są przekazem sytuacji całego społeczeństwa japońskiego. Kot to Japonia, która w epoce Meiji nie ma (jeszcze!) swojego imienia. Nie ma określonej tożsamości. Miota się pomiędzy zachodem a tradycją. Kot w świecie ludzi, spostrzegawczy i inteligentny jednak o wiele za słaby, by pójść obok głównego nurtu. Człowiek zachodu już porywa Japonię za kark, by tak jak kota wynieść poza dom lub wyrzucić do śmietnika. Kot bez imienia to społeczeństwo na rozdrożu, które nienajlepiej znosi wszelkie nowiny w dziedzinie życia codziennego, polityki i obyczaju.

Kot ma niewiarygodnie wiele zalet, jednak za często nie ma szans by je ujawnić. Być może nie chce. Owa niemożność najsilniej, paradoksalnie ujawnia się w epoce Meiji, gdy rzekomo japoński kot robi olbrzymi skok cywilizacyjny. Obrazów bezsilnego skrępowania w książce aż nadto: gospodarz nie potrafi poradzić sobie z niestrawnością, pozostaje bezsilny wobec natrętnych uczniów, Kangetsu nie może uzyskać doktoratu co zamyka mu drogę do ożenku, wreszcie kot wgryza się w świąteczne ciastko i nie może wyjąć z niego zębów. Ten ostatni obraz to swego rodzaju proroctwo autora, uwikłania Japonii w konflikt, który przerósł jej możliwości.

Jestem kotem jest pełna wszelkiej maści prawd i odniesień. Bez wątpienia, Natsume Soseki nie ustępuje w tym aspekcie Umberto Eco, jednak jego odniesienia są subtelniejsze od wielkiego Europejczyka. W swojej niewątpliwie komicznej, obyczajowej książce przekazał wiele utajonych sensów. Sam zresztą mówi o tym w ten sposób: „Kto wie, może niektórzy czytelnicy pomyślą, że piszę wszystko, co mi ślina na język przynosi, ale ja wcale nie jestem takim lekkomyślnym kotem. Przecież za każdym znakiem, za każdą frazą kryje się cząstka, wielkiej prawdy, wszystkie litery i wyrazy następują po sobie w określonym porządku...”

Serdecznie zachęcam do sięgnięcia po tę leciwą już książkę i własnych analiz z jej lekturą

Natsume Soseki, autor „Jestem Kotem” żył wyłącznie w czasie intrygującej epoki Meiji. To czas, w którym Japonia pod naciskiem XIX-wiecznej globalizacji „otwarła się na świat” zachodni. W owym czasie walczyły w tym kraju dwie cywilizacje – chińska, cywilizacja rytuału i kolektywizmu oraz zachodnia, naznaczona indywidualizmem i reformą. Z historii wiadomo, że zwyciężyła ta...