Kim był? Co się z nim stało? Wszedł do historii tylko na chwilę, bo był obok „Niego”. Pär Lagerkvist w swej powieści skupia się na człowieku, o którym większość słyszała, ale nikt nie wie co było dalej. Powieść swoją konstrukcją przypomina apokryf, nie braknie w niej licznych metafor, przypowieści oraz swoistej prostoty. Właśnie ta prostota jest tak urzekająca. Oczywiście zamierzonym celem było napisanie prawd historyczno-religijnych w sposób ogólnikowy, aby móc dotrzeć do jak największej liczby czytelników. Również aspekt pierwszych lat rodzącego się chrześcijaństwa jest tylko tłem dla rodzącej się wewnętrznej przemiany głównej postaci.

Historia nie wiele ma do powiedzenia o Barabaszu. Zjawia się on niespodziewanie, przechodzi zaledwie dostrzeżony i ginie… W dzisiejszym rozumieniu nie ma on właściwie nawet imienia: Bar Abba znaczy po prostu „syn ojca”, a czyż nie każdy mężczyzna nim jest. Owszem był więźniem, ale tego typu, jakim nie interesuje się historia. Złoczyńców w więzieniach jerozolimskich było wielu, a kroniki o nich zapomniały. Historia zainteresowała się Barabaszem od chwili, gdy imię jego padło w związku z procesem Chrystusa. Poza tym zasłona jak przesłaniała przeszłość, tak przesłoniła i przyszłość. Znikąd przychodzi i zdąża w nieznane. Wchodzi do historii na jedną tylko chwilę: aby być uwolniony „zamiast Niego”. Chcielibyśmy coś więcej wiedzieć o człowieku, który przynajmniej w planach Piłata „zajął miejsce Chrystusa”. Odchodzi w nieznane, znika z historii, tworząc wokół siebie legendę.

Powieść Lagerkvista zaczyna się tam, gdzie kończy się historia. W dużej mierze jest to książka psychologiczna o wewnętrznej przemianie człowieka, oczywiście przesiąknięta religijnym duchem. Wszystko zaczyna się od podstawowego pytania dlaczego? Właśnie to pytanie sprawia, że Barabasz podąża za Chrystusem na Golgotę. Próbuje zrozumieć dlaczego lud wybrał jego. Powieść można podzielić na trzy okresy. Pierwszym jest jerozolimski, gdzie Barabasz próbuje poznać kim i co nauczał „Ukrzyżowany”. Drugi okres tzw. cypryjski, gdzie Barabasz konfrontuje się z wyznawcą „Mistrza”. Trzeci okres tzw. „rzymski” gdzie na swej drodze spotyka rzesze wyznawców.

Przez całą powieść autor prezentuje nam wewnętrzną przemianę Barabasza. Początkowo jest ciekawość, później niedowierzanie, a wręcz zaprzeczenie, następnie powolne kiełkowanie wiary. Znakomicie autor początkowo przedstawił Barabasza jako obserwatora, który próbuje zrozumieć to wszystko. Cień „Ukrzyżowanego” prześladuje Barabasza, przez całe życie, dodatkowo zmarły nie domaga się od niego zemsty, zadośćuczynienia, ale jedynie niejasnego przykazania miłości. Z jednej strony Barabasz kreowany jest na prawdziwego świadka, przecież on widział ostatnie chwile. Niejednokrotnie „burzy się” słysząc zmienioną wersję wydarzeń. Jednakże z czasem nie zmienia narastającej „legendy”, a prawdę zachowuje dla siebie.

Symptomatyczne jest to, że już w czasach powieści staje się legendą. W momencie, gdy otaczające go osoby dowiadują się kim jest, ich postawa momentalnie zmienia się na wrogą. A przecież to nie jego wina? On został wybrany zamiast Niego. Właśnie te „zamiast Niego” ma przylgnąć do niego na zawsze. Wbrew pozorom odzyskane życie staje się dla Barabasza swoistą drogą krzyżową, lecz rozciągniętą na całe życie. Autor wraz z kolejnymi stronami pokazuje nam wewnętrzną walkę Barabasza o prawdę. W ten sposób dochodzimy do kulminacyjnego momentu rzymskiego. Lagerkvist w osobie Barabasza pokazał pewien paradoks; człowiek bez Boga poszukuje Boga. Sam bohater dochodzi w ostatnich momentach życia do konstruktywnego wniosku, że przez całe życie był samotny. Jedynie „Ten”, który stał obok niego czekając na wyrok ludu był mu najbliższy.

Autor w pewien sposób chciał zaprezentować pewien paradoks. Z osobą Barabasza można utożsamiać prawdziwego wyznawcę. Przez całe życie poszukiwał prawdy o „Ukrzyżowanym”, nie przyjął wszystkiego jedynie na „ślepą wiarę”. Starał się zrozumieć kim On był. Dlaczego umarł za niego?. Sam Barabasz stwierdza, że był pierwszym zbawionym/ocalonym przez Chrystusa i to dosłownie. Czy w końcu uwierzył? Istotne w tej kwestii są ostatnie słowa, cóż drodzy czytelnicy musicie sami znaleźć odpowiedz.

Podsumowując, bardzo dobra książka natury psychologiczno-religijnej. Autor świetnie przedstawił wewnętrzną przemianę człowieka dokonującą się na podstawie w sumie jednego zdarzenia. Książka, która niejednokrotnie skłania czytelnika do refleksji powinna być warta uwagi. Na koniec apel do czytelników, proszę nie czytać na początku słowa wstępnego, gdyż w dużej mierze jest streszczeniem całej powieści. Szkoda tylko, że była taka krótka.

Kim był? Co się z nim stało? Wszedł do historii tylko na chwilę, bo był obok „Niego”. Pär Lagerkvist w swej powieści skupia się na człowieku, o którym większość słyszała, ale nikt nie wie co było dalej. Powieść swoją konstrukcją przypomina apokryf, nie braknie w niej licznych metafor, przypowieści oraz swoistej prostoty. Właśnie ta prostota jest tak urzekająca. Oczywiście...