„ Bo niektórzy ludzie muszą przezwyciężać swój strach, aby dać świadectwo o swoim człowieczeństwie, o nadziei, którą trzeba mieć nawet w sytuacjach beznadziejnych i odwadze trwania, kiedy całym swoim jestestwem chcesz uciekać gdzie pieprz rośnie, aby tylko zachować swoje istnienie.” (str.366)

Jest to dziewiąta, a zarazem ostatnia część historii przyjaźni żydowskiego lekarza i niemieckiego oficera, miłości między Żydówką a niemieckim kapitanem. Autor starał się w obiektywny sposób przedstawić przygotowania do powstania w getcie warszawskim i jego przebieg. Oparł się na wielu materiałach źródłowych, których nawet okrojone fragmenty przytoczył. Dostarczył wielu cennych informacji, o których nawet nie wiedziałam. Dzięki temu wzbogacił moją wiedzę w tym temacie, za co jestem Mu bardzo wdzięczna.

W getcie istniało wiele bunkrów, które były zelektryfikowane, skanalizowane i wentylowane, a wyjścia kanałów wentylacyjnych zamaskowane. System tuneli łączył getto ze stroną aryjską. Tą drogą transportowano ludzi w jedną stronę, a amunicję, broń, materiały budowlane, środki medyczne i żywność w drugą stronę. W getcie działały dwie zbrojne organizacje bojowe, które nie współpracowały ze sobą. Liczna, oparta na wojskowych mająca swój plan działania Żydowski Związek Walki współpracująca z Polakami. Lewicowi młodzi Żydzi założyli drugą Żydowską Organizację Bojową, która jedna nie była tak liczna jak pierwsza i nie miała takiej historii. ŻZW walczył ze zdrajcami w getcie współpracującymi z Niemcami skupionych w organizacji pod nazwą „ Żagiew”.

Poznajemy historię powstania getta i wydarzenia jakie miały w nim miejsce. Jak organizowane były przerzuty z getta na stronę aryjską. Jak przygotowywano się do wybuchu powstania, choć wiedzieli, że są z góry na straconej pozycji. Chcieli przypomnieć światu o swoim istnieniu i pozostać w ich pamięci na zawsze. W związku z informacją o likwidacji getta ( miał być to prezent urodzinowy dla Hitlera od Himlera) uprzedzając ten fakt wybuchło powstanie. Walczyli o wolność, ludzką godność z przeważającą i uzbrojoną siła wroga. Chcieli by ich patriotyczny czyn przeszedł do historii.

Niemcy nie spodziewali się takiego oporu walczących w obronie getta. Powstańcy wykazali się odwagą, dzielną postawą, inwencją, zaciętością i brawurą. Tysiące Żydów zginęło lub zostało wywiezionych do Treblinki.

Na tle tych wydarzeń dzieją się dalsze losy Eliana, Jensa, Miriam i Rebeki. Przyjaźń między żydowskim lekarzem, a niemieckim oficerem trwa nadal. Obaj działają w sprawie żydowskiej, a Elian po raz kolejny ratuje życie Jensa. Kapitan pracował w kontrwywiadzie pod przybranym nazwiskiem. Bardzo był oddany sprawie żydowskiej, co wielokrotnie udowadniał swoimi czynami. Dla Eliana najważniejszym w życiu był cel i droga do niego wybrana. Chciał pozostawić po sobie materialny ślad swojego istnienia, ocalić dziecko, którego spodziewała się Rebeka.

W końcu bohaterowie zamieszkali w getcie. Nie znali swojej przyszłości, a w perspektywie wybuchu powstania liczyli się ze śmiercią. Tu kończyła się ich droga do źródła. Przeżyją ci, którym dopisze szczęście.

Szkoda że tak mało miejsca autor poświęcił innym bohaterom poprzednich części sagi. Na chwilę odwiedzamy Ludomira do którego po kilku latach udręki los się wreszcie uśmiechnął. I sołtysa Jana Bergera, który z rodziną musiał się gnieździć w kuchni, bo dokwaterowano mu Niemców.

„ Największą satysfakcję w życiu ma ten, kto ma świadomość, że nikogo nie skrzywdził.” (str 268)

„ Bo niektórzy ludzie muszą przezwyciężać swój strach, aby dać świadectwo o swoim człowieczeństwie, o nadziei, którą trzeba mieć nawet w sytuacjach beznadziejnych i odwadze trwania, kiedy całym swoim jestestwem chcesz uciekać gdzie pieprz rośnie, aby tylko zachować swoje istnienie.” (str.366)

Jest to dziewiąta, a zarazem ostatnia część historii przyjaźni żydowskiego...