„W ostatnich dekadach miały miejsce zmiany w sposobach, w jakich możemy mówić o macierzyństwie i o emocjach, które ono wzbudza. Kiedyś figura „dobrej matki” stanowiła barierę, powstrzymując kobiety przed przyznaniem, jak ograniczone były w radzeniu sobie z trudnościami wynikającymi z wychowania dzieci, co prowadziło wiele z nich do ukrywania uczuć, natomiast w ostatnich dekadach mur mitu jest powoli burzony.” Tak pisze Orna Donath, autorka kontrowersyjnej dla wielu książki „Żałując macierzyństwa”. W moim poczuciu nie można mówić o burzeniu muru, jedynie o wyjmowaniu z niego raz na jakiś czas pojedynczych cegieł, zwłaszcza w kontekście toczącej się w naszym kraju pełnym dobrych zmian dyskusji.

Rozumiem, że kobieta może pragnąć dziecka i tylko macierzyństwo jest w stanie sprawić, że osiągnie ona pełnię szczęścia. Rozumiem, że ktoś nie chce mieć dzieci, z różnych powodów, ale każdy, nawet z pozoru najbłahszy, jest istotny. Rozumiem także to, że można żałować posiadania dzieci, co wcale nie jest równoznaczne z tym, że nie obdarza się ich miłością i opieką. Jednak czytając komentarze pod wpisem rekomendującym tę książkę na profilu jednej z internetowych księgarń nie mogłam uwierzyć w to, co widzę. Łatwość z jaką oceniamy innych, a raczej wylewamy na nich wiadro pomyj i strumień bluzgów, jest zatrważająca. W wielu nie ma nawet odrobiny dobrej woli, żeby przyjrzeć się sprawie głębiej, z innej perspektywy, wysłuchać co mają do powiedzenia pozostali. Póki to się nie zmieni, mur ciągle będzie stał.

Orna Donath w myśl tego „aby coś mogło się rozprzestrzeniać, ktoś musi najpierw zacząć”, przez osiem lat prowadziła badania na temat macierzyństwa i żalu, a ich wyniki opublikowała w swojej pierwszej międzynarodowej publikacji. Jej badania stały się przestrzenią dla wielu kobiet, które ze względu na strach przed reakcją najbliższego otoczenia, a także publicznym ostracyzmem, dotychczas nie zdobyły się na odwagę, by opowiedzieć o swoich uczuciach, sekretach i lękach. Donath, z wykształcenia socjolog specjalizująca się w badaniach na temat społecznych oczekiwań wobec kobiet, wraz ze swoimi rozmówczyniami poruszyła mnóstwo niewygodnych tematów, które stanowią tabu w wielu krajach. Rozmawiały o powodach dla których zostały matkami, momentach w których zaczęły odczuwać żal, o żałowaniu macierzyństwa, ale nie dzieci, o pragnieniu, aby cofnąć nieodwracalne i o życiu z nielegalnym uczuciem. Rozmawiały szczerze, choć w obliczu paraliżującego strachu, wystąpiły pod pseudonimami, także dlatego, by chronić swoje dzieci.

Książka „Żałując macierzyństwa” rozpoczęła dyskusję na arenie międzynarodowej oraz wywołała burzę w mediach. Mam nadzieję, że dotrze ona i do nas, a jej efektem będzie uwolnienie kobiet z opresji społecznych oczekiwań i bez narzucania im roli, która wciąż ma metkę jako jedynej właściwej. Być może to marzenie ściętej głowy, ale wierzę, że doczekamy się czasów, kiedy merytoryczna dyskusja będzie możliwa, a ciało kobiety będzie należeć tylko do niej.  

Karolina Purłan