„Jego największym atutem jest wieloznaczność, fakt, że przemawia tak do zdradzonego, jak i do zdrajcy w każdym z nas, że może symbolizować zarówno zdradę i postęp, że może być kozłem ofiarnym, wykorzystywanym do własnych celów i przez różne Kościoły oraz przez ich przeciwników, że bywa zarówno narzędziem Szatana, jak i Boga”.

W świadomości społecznej (szczególnie chrześcijańskiej, ale nie tylko) nie ma chyba drugiej postaci, która tak bardzo odzwierciedlała by archetyp zdrajcy, sprzedawczyka czy kłamcy jak osławiona postać Judasza Iskarioty. Zła passa tego apostoła ciągnie się nieprzerwanie ( osiągając rożne poziomy i formy) od starożytności po czasy zupełnie nam współczesne, na wieki stając się symbolem najgorszych ludzkich cech i zachowań, wchodząc zarówno do literackiego jak i potocznie używanego języka.

Ale czy w świetle najnowszych badań i odkryć archeologicznych (ewangelie gnostyckie, tzw. Biblia Judasza i inne) jest to opinia w pełni słuszna i historycznie uzasadniona? A może, jak chcą tego niektórzy, prawda o nim jest zupełni inna… zaś jego wizerunek został zakłamany a on sam dotkliwie skrzywdzony przez potomnych.

Na te i wiele innych kontrowersyjnych (odbiegających od sztywno określonych kościelnych dogmatów i ram) pytań spróbuje odpowiedzieć nam Peter Stanford w swojej książce zatytułowanej „Judasz. Biografia kulturowa”. Autor podejmuje się wieloaspektowego i wielowymiarowego spojrzenia na postać Judasza Iskarioty w wymiarze historycznym, politycznym, religijnym, społecznym oraz (jak sugeruje nam tytuł) kulturowym, i to w szerokim zakresie i rozumieniu tego słowa. Szczególnie dużo miejsca poświęca pisarz wpływowi mitu i czarnej legendy na kształtującą się na przestrzeni wieków literaturę, poezję, malarstwo, sztukę sakralną, jak i poważne, naukowe dysputy czy pisemne rozprawy. Oddziałującą również na czasy na współczesne, wkraczając w dziedziny świata popkultury, filmu, muzyki, komiksu czy popularnych gier komputerowych. Osobnym, bardzo wyraźnie podnoszonym i przewijającym się w lekturze wątkiem jest wykorzystanie wydarzeń związanych z tym apostołem (i śmiercią Chrystusa) jako politycznego pretekstu do antysemickich wystąpień, przybierających niekiedy farmę zakrojonych na wielką skale prześladowań i pogromów (ciemna karta w dziejach Kościoła katolickiego) od czasów najdawniejszych po straszliwą erę Holocaustu.

Peter Stanford pokazuje, wspierając się na konkretnych przykładach iż historia Judasza Iskarioty wciąż obecna jest w powszechnej ludzkiej świadomości a stopniowo (wraz z rozwojem najnowszych badań i wątpliwościami, które zasiały w wielowiekowym postrzeganiu jego postaci ) zaczyna żyć własnym, niezależnym życiem.

W książce nie zabraknie, bo zabraknąć, naturalnie, nie może, pytań trudnych, kontrowersyjnych, wyłamujących się z ukształtowanego już stereotypu.

Czy naprawdę był zdrajcą? Ile prawdy o nim zawarte jest w Ewangeliach i dlaczego wybrano tylko cztery z pośród wielu istniejących? Dlaczego odrzucono te, które stawiają Judasza w zupełni innym świetle? Czy, jak chcą tego niektórzy, poświecił się na wyraźne prośbę samego Jezusa? Czy został wykorzystany przez hierarchów nowej, krzepnącej dopiero religii, której potrzebny był (propagandowo) taki właśnie wymiar tej historii? itd.

Autor nie narzuca nam jednak swoich poglądów, ocen czy wizji tego, jak jego znaniem, wyglądała prawda o tych starożytnych wydarzeniach i ich konsekwencjach. Prowadzi nas przez labirynty tekstów, uznanych faktów (tych naprawdę wiarygodnych nie ma, niestety, zbyt wiele), teorii, hipotez czy zjawisk, próbując pokazać i przedstawić nam je w taki sposób byśmy mogli sami wyrobić sobie opinie i jest to chyba największa zaleta tej publikacji.
Książka Petera Stanforda „Judasz. Biografia kulturowa” jest fascynująca podróżą w przeszłość, która nie pozostawi nikogo (niezależnie od poglądów religijnych) bez głębszego zastanowienia i refleksji. Ze względu na swoją przystępną formę i język (który nie przytłacza, co akurat w odniesieniu do tej tematyki nie jest takie łatwe) wprowadzi do naszej wiedzy wiele nowych i nieznanych elementów o czasach rodzącego się chrześcijaństwa, wielu jego aspektach (nie tylko religijnych), które wciąż skrywają swoje tajemnice.

Gorąco polecam.

„Jego największym atutem jest wieloznaczność, fakt, że przemawia tak do zdradzonego, jak i do zdrajcy w każdym z nas, że może symbolizować zarówno zdradę i postęp, że może być kozłem ofiarnym, wykorzystywanym do własnych celów i przez różne Kościoły oraz przez ich przeciwników, że bywa zarówno narzędziem Szatana, jak i Boga”.

W świadomości społecznej (szczególnie...