Nie istnieje nic bardziej niezwykłego, ponad zwyczajne sprawy – mawiał sir Arthur Conan Doyle. Ja posunę się o krok dalej. Nie ma nic bardziej niepoznanego, niż to, co nam bliskie. Weźmy, ot, na przykład złożoność funkcjonowania ludzkiego mózgu – temat tak istotny, a jednak wciąż tajemniczy. Nie inaczej kwestia ma się z połaciami pamięci, które można by przyrównać do teatru… Każda jednak sztuka wymaga obecności reżysera. Dopóki decyzja co do kształtu zapamiętywanych wydarzeń pozostaje autonomiczna dla każdego człowieka, wszystko jest w porządku. Jednak problem powstaje w momencie, gdy do reżyserii angażuje się osoba trzecia…

Książka Pablo De Santisa pt. "Teatr pamięci” to lektura niewątpliwie zasługująca na miano osobliwej, stąd ten enigmatyczny wstęp. By rzucić nieco światło na temat moich dzisiejszych rozważań, postaram się przybliżyć jej fabułę. Do anonimowego szpitala trafia anonimowy pacjent. Mężczyzna ów cierpi na amnezję. Neurolog Martin Nigro stara się mu pomóc. Wraz z chwilą, gdy pacjent zaczyna odzyskiwać fragmenty wspomnień, a jego tożsamość przestaje być zagadką, ktoś nastaje na jego życie. Cudem uratowany człowiek nie może pomóc w poszukiwaniach sprawcy domniemanego morderstwa, niejasno zdaje sobie jednak sprawę, iż zarówno wcześniejsza utrata pamięci, jak i incydent, który mógł skończyć się katastrofalnie, nie pozostają bez związku z jego wciąż niewyraźną przeszłością. Kaskadowo powracające wspomnienia są zbyt mało konkretne, by mógł wysnuć z nich jakieś wnioski… Niezupełnie altruistyczną próbę rozwiązania zagadki podejmuje doktor Nigro – niegdysiejszy członek tajemniczej Fundacji Fabrizia – organizacji prowadzącej quasi-legalne badania nad ukształtowaniem ludzkiej pamięci, a także możliwościami wpływu na nią, która wydaje się pozostawać nie bez wpływu na przebieg wydarzeń…

W rzeczonej lekturze zainteresowała mnie przede wszystkim tematyka. W tej kwestii się nie zawiodłam; książka obfituje w intrygujące ciekawostki, a także niecodzienne hipotezy, niekiedy całkiem prawdopodobne. Ukazuje przerażającą łatwość dokonywania manipulacji w ludzkim umyśle. W jak najbardziej przekonywujący sposób informuje o możliwościach modyfikacji wspomnień jednostki przy zastosowaniu jedynie siły sugestii i odpowiednich zabiegów mnemotechnicznych. W trakcie lektury i po jej zakończeniu trudno pozbyć się uczucia pewnej konsternacji; komu zaufać, jeśli nie własnej pamięci?

Książka z początku wydała mi się trochę nijaka. Wrażenie to słabło wraz z postępem lektury, zastąpiło je jednak inne, subiektywne, lecz silne spostrzeżenie. Mianowicie; w pewnym momencie zauważyłam, że książka nastawiona jest raczej na prezentację losów bohaterów [ze szczególnym naciskiem na główną postać doktora Nigro], niż wątki fabularne pociągające za sobą rzeczywistą akcję. Akcja oczywiście jest w lekturze obecna, jednak jej rozwój prezentuje się przez pryzmat wpływu na poszczególnych osobników. I tak nawet morderstwo Mosci – jednego z ważniejszych członków Fundacji Fabrizia wydaje się wątkiem pobocznym, choć niewątpliwie takim nie jest.

Lektura Pablo De Santisa stanowi bezspornie ciekawą pozycję, nie tylko przez wzgląd na poruszaną problematykę, lecz także sposób jej prezentacji. W „Teatrze pamięci” trudno nie dostrzec charakterystycznego, jedynego w swoim rodzaju i specyficznego dla autora stylu, który stanowi ewidentną zaletą. Ponadto książka nie męczy nadmierną kwiecistością opisów, ani nie zniechęca ich przesadną ilością – opisów jest dokładnie tyle, ile potrzeba. Warto też wspomnieć, iż lekturę cechuje występowanie błyskotliwych, stylizowanych na naukowe, spostrzeżeń. Niespodziewane zakończenie wieńczy długą, choć niekoniecznie kompletną listę zalet „Teatru pamięci” Pabla De Santisa – lektury tyleż osobliwej, co oryginalnej, godnej polecenia miłośnikom frapujących tematów i nieszablonowych rozstrzygnięć.

Nie istnieje nic bardziej niezwykłego, ponad zwyczajne sprawy – mawiał sir Arthur Conan Doyle. Ja posunę się o krok dalej. Nie ma nic bardziej niepoznanego, niż to, co nam bliskie. Weźmy, ot, na przykład złożoność funkcjonowania ludzkiego mózgu – temat tak istotny, a jednak wciąż tajemniczy. Nie inaczej kwestia ma się z połaciami pamięci, które można by przyrównać do...