Jaką to niespodziankę może sprawić życie, gdy się porywa nie to dziewczę, o którym się marzyło!

Taka to sytuacja przydarzyła się młodemu Mevlutowi Karataşowi, gdy po 4 latach pisania listów do pięknej Rayihy zdecydował się zrealizować swoje pragnienia. I choć nie zamienił z nią ani słowa osobiście, to przy pomocy kuzyna Süleymana zorganizował uprowadzenie przychylnej mu dziewczyny, jednej z czterech córek Abdurrahmana Efendi zwanego Garbusem. Para zamieszkała w Stambule, stolicy świata, mieście, w którym już od kilkunastu lat przybyły z ubogiej wsi Mevlut pracował jako uliczny sprzedawca jogurtu i buzy.

Jego historia, zarówna ta sprzed małżeństwa (jej osią jest edukacyjne dorastanie i relacja z ojcem), a przede wszystkim ta po (rodzina, praca, rozpoznawanie tego, co ważne, kim się naprawdę jest) stanowi główny wątek dawno już oczekiwanej powieści popularnego w Polsce tureckiego pisarza noblisty Orhana Pamuka pt. „Dziwna myśl w mej głowie”. Bohater wyraźnie jest ulubieńcem narratora tej obszernej, bo prawie 700-stronicowej powieści. Specjalnie wprowadza on jego postać tak, by czytelnik miał świadomość, że warto o Mevlucie myśleć z uwagą i życzliwością, nawet gdyby się okazało, że nie podziela się szacunku dla jego postawy życiowej, jaki wybrzmiewa z opowieści. Zależy narratorowi, by opowieść została dobrze zrozumiana, dlatego deklaruje, że co jakiś czas będzie przypominał czytelnikom o znaczących cechach przystojnego Mevluta o mądrym spojrzeniu. Zabiegi demaskujące narracyjność opowieści pojawiać się będą zresztą co jakiś czas, także w głosach znaczących bohaterów, którzy zwracając się do czytelnika bezpośrednio, będą chcieli jedne informacje sprostować, inne dookreślić. Narrator obiecuje: w całej tej opartej na faktach książce niczego nie będę wyolbrzymiał i poprzestanę jedynie na uszeregowaniu dziwnych wydarzeń, które rzeczywiście miały miejsce. Dlaczego tak usilnie stara się przekonać czytelnika o autentyzmie historii? Odpowiedź tkwi zapewne w drugim wielkim temacie powieści: historii Stambułu. Sięga ona lat 50-tych XX wieku, gdy do miasta zaczęli napływać różnorodni kulturowo, religijnie i politycznie, przybysze z prowincji (nieuchronne tarcia i konflikty). A kończy się w 2012r., czyli 4 lata po tym, gdy autor rozpoczął pisanie historii niebanalnego sprzedawcy buzy. Nie tylko więc liczy się historia człowieka, ale i historia miasta. Choć głównie jego sfer peryferyjnych, rozumianych przestrzennie i ekonomicznie.

Historia Mevluta zaś to nie tylko opowieść o założeniu rodziny i małżeństwie, budowaniu relacji między właściwie obcymi sobie początkowo ludźmi. To także opowieść o poszukiwaniu szczęśliwego życia w dużym mieście. Pragnie go Mevlut, ale o własne i trwałe miejsce w otaczającej, nierzadko niespecjalnie przyjaznej rzeczywistości, walczą - przeróżnymi metodami - inni: choćby sprytniejsi od niego, ale dość niespokojni kuzyni Korkut i Süleyman czy jego politycznie zaangażowany przyjaciel Ferhat. Także kobiety, np. żyjąca wedle tradycyjnych reguł, niezbyt szczęśliwa Vediha, ale i niepokorna piękna Samiha. W ciągu tych ponad 50 lat w różnych sferach życia bohaterów (edukacyjnej, ekonomicznej, obyczajowej, religijnej) to, co tradycyjne ścierało się wielokrotnie z tym, co nowoczesne, zarówno w pozytywnym, jak i negatywnym sensie. Czas ten w Turcji bowiem był okresem przemian obyczajowych, religijnych i politycznych. Sam Stambuł zaś rozrastał się, przekształcał ekonomicznie, kapitalizował. Wobec tych wszystkich przemian należało się jakoś opowiedzieć. Narrator pozwala nam poznać różne ścieżki samookreślania się bohaterów. Nie wszystkie z nich prowadzą do życiowego sukcesu.

A Mevlut? Jest w nim jakaś skromność, stałość, oderwanie od tu i teraz, namysł nad sobą i światem, jakaś melancholijność - by użyć jednego z najpopularniejszych chyba określeń używanych przez rozlicznych krytyków w stosunku Pamukowych bohaterów. I niezmiennie wędruje ulicami Stambułu. Nocą.

„Dziwna myśl w mej głowie” - powieść warta niespiesznej lektury. Odwdzięcza się bogatą paletą emocji - od miłości do nienawiści - i olbrzymią czytelniczą przyjemnością, rozkwitającą ze strony na stronę.

Justyna Radomińska