Chodzą sobie dwaj panowie. Jeden głównie po Krakowie, drugi zapewne tuż nad nim, ale po Niebie. Spotkać się nie mogą. Jeden bowiem to Piotr Skrzynecki zmarły w 1997 roku dobry duch i kierownik artystyczny Piwnicy pod Baranami, drugi – jego przyjaciel aktor Jan Nowicki. Choć nie pospacerują wspólnie z przyczyn oczywistych, to porozumiewać się – ponad fizyczną niemożliwością – mogą. Od 1997 do 2001r. aktor pisze do swego przyjaciela listy adresowane na Niebo. I odpisuje sobie na nie, wcielając się w postać słynnego krakowskiego konferansjera piwnicznego kabaretu.

Leczy się z tęsknoty? Tak, przebija ona wyraźnie w licznych listach. Tęsknota za słowem, myślą i obecnością przyjaciela, do którego zwraca się zawsze z kurtuazją „Panie Piotrze”.

Panie Piotrze Drogi, nawet Pan nie przypuszcza, jak wielka tajemnica oddziela nas od zrozumienia zadziwiającego faktu, że Pan, nie robiąc prawie nic, brał na swoje plecy ryzyko większości naszych marzeń i oczekiwań. Jak Pan to robił?

Ten, który pozostał, czuje potrzebę podzielenia się z przyjacielem tym, co przeżywa, a co dotyczy zarówno wewnętrznej sfery odczuć i emocji, jak i zewnętrznych zdarzeń. Bywa w tym liryczny i sarkastyczny, niekiedy nawet złośliwy. Znajdziemy tu więc refleksje dotyczące śmierci, dojrzałości, kobiet, intymnego doświadczania świata w zapachach i drobiazgach, jak i uwagi o teatrze, Piwnicy, o różnych personalnych rozgrywkach świata artystycznego, o Wiśle Kraków, która w 2001r. została Mistrzem Polski, o pobycie w Kirgistanie podczas kręcenia filmu z Mártą Mészáros.

Rozpisuje własne myśli Jan Nowicki na dwa głosy, dzięki temu sam siebie może czasem napominać, strofować czy też podtrzymywać na duchu. Zawsze w obronie wolności i niezależności, wrażliwości i marzycielstwa o świecie pięknym i ludziach nie małostkowych. Przez listy przewija się wiele imion i nazwisk, czasem nawet dla niewtajemniczonego czytelnika nie w pełni jasnych. Dłuższe portrety kreślone są w sytuacjach, gdy ktoś odchodzi, np. Jerzy Bińczycki, Krzysztof Litwin. Niektórzy spotkają się z panem Piotrem w niebie, inni tam nie dotrą, jak filmowy Bogumił z „Nocy i dni”, który pozostał przy ukochanej ziemi.

Listy zebrane w tomie „Dwaj panowie” nie zostały napisane na potrzeby tego wydania, stąd czasem wrażenie nieaktualności poruszanych zagadnień. Były one drukowane w „Przekroju” od 1997r. Miały – jak w wywiadach mówił Jan Nowicki – utrzymać przyjaciela w pewien sposób przy życiu. Mam wrażenie, że zupełnie inaczej czytało się je w czasie ich ukazywania się w tygodniku jako swego rodzaju felietony o teraźniejszości. Zebrane w książkę wymagają od czytelnika właściwego podejścia, zgody na ich styl, często niewyszlifowany. Na liryczność, czasem na pograniczu nużącej sentymentalności. Na wizję nieba, jaką proponują. Bronią się zaś siłą przyjaźni, która chce zbudować pomost nad rzeką powolnego zapominania.

Justyna Radomińska

Recenzja książki "Dwaj panowie", Jan Nowicki, Bellona, Warszawa 2015.