Pisanie nie ma nic wspólnego z romantyzmem. To ciężka harówka opierająca się na zrozumieniu tego, co chcesz osiągnąć. Jeśli mówimy o współczesnej literaturze narracyjnej, czyli czymś, co robię ja (…) to należy starać się opowiedzieć stosunkowo prostą historię w interesujący i nie uwłaczający inteligencji czytelnika sposób – tak w wywiadzie udzielonym Bartkowi Czartoryskiemu tłumaczył swój przepis na dobrą powieść Dawid Hewson – jeden z tych lepszych autorów w swojej literackiej dziedzinie. Owa dewiza, by rzec inaczej – przepis na udaną powieść, patronuje również najnowszej (najnowszej na rynku polskim, brytyjska data premiery książki to rok 2003) fabule Brytyjczyka „Pora na śmierć”, skądinąd nieco słabszej względem „Domku dla lalek”.

„Porę na śmierć” określiłabym czymś pomiędzy „Kodem Leonarda da Vinci”, „Ojcem chrzestnym” i rasowym thrillerem. Ów tom, otwierający tak zwany cykl rzymski, bazuje na ciągle frapujących i przyciągających czytelniczą uwagę watykańskich zagadkach i dotyczących śledztwa wskazówkach ukrytych w obrazach i kościelnych freskach. Tym razem mamy do czynienia nie tylko z okrutnymi morderstwami i karkołomnym pościgiem za bezwzględnym oprawcą, ale także z mafijnymi układami oraz intrygami knutymi za watykańskimi murami. Spory wkład w atrakcyjność tekstu ma postać kardynała Michaela Denney’a – grzesznika i rozpustnika obracającego zdefraudowanym kapitałem, a którego przeszłość położy się cieniem na losach sporej liczby powieściowych bohaterów. Topografia Rzymu jest w „Porze na śmierć” materiałem, na którym Hewson pracuje z fantazją. Ciasne uliczki, pachnące kawiarnie, mroczne kościoły, przepyszne biblioteki i watykańskie salony to przestrzeń, w której grasuje nieuchwytny morderca, który swoje zbrodnie inscenizuje w osobliwy sposób – przykładem są mu męczennicy uwiecznieni w hagiograficznych podaniach. Może nie jest to pomysł nowatorski, jednak Hewsona wydobył spod tego dość ogranego przez popkulturę motywu interesującą warstwę psychologiczną.

W „Porze na śmierć” podróżujemy po Rzymie, w „Domku dla lalek” byliśmy w Amsterdamie. Literackie przystanki w największych stolicach Europy (to element znaczący pisarstwa Brytyjczyka) to bodaj jedyna rzecz łącząca obie powieści. „Pora na śmierć” proponuje rozrywkę w zupełnie innym tonie niż miało to miejsce w mroczej i niepokojącej historii z „Domku dla lalek”. W tym przypadku należy podziewać się chwytów właściwych literaturze sensacyjnej, szpiegowskiej i romansowej. Gdyby powieść pozbawić opisanych przy użyciu niewielkiej liczby drastycznych przymiotników zbrodni, mielibyśmy do czynienia z fabułą lekką i przyjemną z wyraźnie zaznaczonym psychologizmem postaci oraz barwnym tłem społeczno-obyczajowym. Etyka i estetyka to także ważne pojęcia gdy mówimy o „Porze na śmierć” – spora doza nawiązań do malarstwa Caravaggia i kościelnych fresków wsącza w tę dość makabryczną historię pozorną łagodność i monumentalność. Zagadnienia etyczne zaś zagarniają znacznie większą połać tekstu i decyduje o charakterze powieści. Hewson podejmuje tu temat ludzkiej grzeszności związanej z mitem „plugawych” aktów fizycznych i nieczystych ciał jak chcieli tłumaczyć potrzebę miłości i bliskości pokolenia Ojców Kościoła. W wątek sensacyjny autor sprawnie wplótł treści głębokie, dotykające sprzeczności tkwiącej między naturą i potrzebami człowieka a społeczno-obyczajowo-religijnymi nakazami, jakie uznaje.

Naprawdę dużym atutem omawianej narracji jest sposób wykreowania bohaterów. Hewson jak niewielu innych potrafi wskrzesić naprawdę wiarygodne charaktery. W „Porze na śmierć” szczególnie udał mu się wiodący bohater – żółtodziób w rzymskim wydziale policji, Nick Costa, który jednocześnie będzie ogniwem łączącym ze sobą pozostałe powieści z cyklu rzymskiego Hewsona. Jest to postać bardzo różna od stereotypowych, wypracowanych przez popularny nurt literatury wzorców. Jak mówi sam autor: Prędzej bym nie pisał wcale, niż stworzył kolejnego alkoholika w średnim wieku, do którego lgną kobiety, bo to jakiś żart. Nigdy tego nie rozumiałem. Przecież detektyw to facet, w którym klient pokłada zaufanie. Może i postacie Raymonda Chandlera są bardzo atrakcyjne dla czytelnika, ale, kiedy się o tym pomyśli, to śmieszne. Powierzyłby pan życie komuś, kto trzyma w szufladzie, przy pistolecie, butelkę whiskey? Raczej odwróciłby się pan i wyszedł z biura. Dlatego piszę o facecie, który jest młody, lekko naiwny, niewyrażający zgody na to, co dzieję się wokół. I taki w rzeczywistości jest Nick Costa. Jego relacje z umierającym ojcem, interesujący „romans” z zamieszaną w śledztwo kobietą, śmierć partnera, wegetarianizm, miłość do sztuki i sportu przekładają się na atrakcyjność samej akcji.

David Hewson wciąż trzyma wspaniały poziom w każdej kolejnej książce, jaką polscy czytelnicy dostają do rąk. Wciąż upieram się przy tym, że „Pora na śmierć” jest podrzędna względem „Domku dla lalek” czy świetnego „Dochodzenia”, jednak autorowi nie można odmówić wyobraźni i talentu w konstruowaniu intrygi i finalnego suspensu. W „Porze na śmierć” – mimo iż tożsamość mordercy stosunkowo szybko wypływa na powierzchnię – mamy do czynienia z naprawdę świetnie zbudowanymi wątkami, które gwarantują wysoki poziom napięcia i ostateczne zdziwienie, gdy historia dobiega kresu, bo nie takiego epilogu się spodziewaliśmy. Co wspólnego ma ze sobą młoda studentka Sara Farnese, kardynał Donnely i niezrównoważony Fosse oraz czy Nick Costa pogodzi się z ojcem i własnymi odraniczeniami? I czy Caravaggio podpowie, jaki motyw przyświeca mordercy, a jeśli tak to, kto poniesie największą karę za rozszyfrowanie jego tożsamości? Na te i wiele innych intrygujących pytań znajdziecie odpowiedzi w „Porze na śmierć”.

* Obydwa zamieszczone w recenzji cytaty znajdziecie na stronie www.dzikabanda.pl w obszernym wywiadzie z autorem.

Justyna Anna Zanik