Literacki tajfun

Nie sposób pomieścić w paru zdaniach tego z czym zetknie się czytelnik „Moby Dicka”. Jasne, że w czasach skrótowych dwuzdaniowy opis fabuły może być niezachęcający. Wyprawa szalonego kapitana w poszukiwaniu białego wieloryba. Cóż w tym fascynującego? Otóż, wszystko. Bo fabuła, kpiąco zarysowana przeze mnie, zajmuje nie więcej niż 1/3 miejsca w obu tomach. Autor, całkowicie tracąc rzemieślniczy nadzór nad literacką materią, wzbogacił swoje dzieło o wszelkiej maści dygresje filozoficzne, religijne, socjologiczne.

Oddaje nawet ducha czasów, w których tworzył, dając opisy postępu dokonanego rękami człowieka. Jednocześnie dodał od siebie drobiazgowe opisy z życia wielorybników. Ich zwyczaje, techniki polowań, ale również mamy wykłady o samych wielorybach. Zarówno anatomiczne jak również biologiczne. Przebogata jest to książka, w której tzw. „akcja” ma mniejsze znaczenie. Jednocześnie Herman Melville potrafił nadać dynamiki swojemu dziełu. To za sprawą, krótkich rozdziałów, co powinno sprzyjać czytelnikowi współczesnemu.

Wracając do powyższego wątku, odpowiadając na pytanie: „o czym jest ta książka?” należałoby odpowiedzieć pytaniem: „a o czym jest literatura?”. Bo „Moby Dick” nią właśnie jest. Być może w eksperymentalnym ujęciu, ale to nie ma znaczenia, gdyż owa powieść roznosi wszelkie granice oraz ramy stylistyczne w drobny mak. Za nic ma linearną narrację lub fabularny porządek (główny bohater w pewnym momencie wręcz znika z treści). Nie da się jej przypisać jednego gatunku literackiego. Mnie „dzika” i odważna natura „Moby Dicka” urzekła. A to, że niektóre fragmenty są kompletnie oderwane od reszty książki, nie ma znaczenia. Tym lepiej.

Osobną sprawą jest język. Często sięgający po biblijną emfazę, a czasami mówiący wprost Szekspirem. Widać mnogość inspiracji, które wylewały się z głowy pisarza: „Najcieplejsze krainy kryją najokrutniejsze kły; tygrys bengalski czai się w wonnych gajach o wiecznej zieleni. Nieba najbardziej promienne noszą w sobie najstraszliwsze pioruny; przecudna Kuba zna tornada, jakie nigdy nie zamiatały łagodnych krajów północnych. Toteż i na owych roziskrzonych morzach japońskich żeglarz spotyka najstraszliwszą ze wszystkich nawałnic — tajfun. Czasami runie on z owego bezchmurnego nieba jak wybuchająca bomba ciśnięta na osłupiałe i senne miasto”. Tym się oddycha.

Pozostaje jeszcze sam wieloryb w roli wielkiej alegorii. Nie ma wyjaśnienie. Nic nie jest jasne. Czy jest to Prawda ostateczna (symbol – kolor biały)? A może ostateczne szaleństwo? A może kapitan Ahab ucieleśnia Amerykę i jej pęd do przejęcia kluczowej roli w świecie nie bacząc na ludzką tragedię z tym związaną? Nie wiadomo i wiedzieć nie mamy prawa. To do nas należy własna interpretacja. Herman Melville w trakcie myli tropy, jest niekonsekwentny, enigmatyczny i działa w sposób czytelny jedynie dla siebie. Nam zostawiając klucze interpretacyjne, na tyle uniwersalne, że pasujące do każdej epoki. Autor również nie pozostał obojętny w ocenie człowieka: „nie masz bowiem na tej ziemi szaleństwa bestii, którego by nie przewyższył nieskończenie obłęd człowieka”.

Z drugiej strony pisze: „Ludzie mogą się wydawać odrażający jako towarzystwa akcyjne czy narody; mogą być łotrami, głupcami i mordercami; mogą mieć wychudłe i nędzne oblicza — lecz człowiek jako pojęcie jest istotą tak szlachetną i olśniewającą, tak wzniosłą i promienną, że wszyscy jego bliźni winni pośpiesznie zarzucić swe najkosztowniejsze szaty na każdą sromotną w nim skazę”. Wnioski należą do was. Wieloznaczność czytania jest dla wszystkich, a czytać trzeba koniecznie.

Inne: http://www.nowamuzyka.pl/author/jaroslawszczesny/

Literacki tajfun

Nie sposób pomieścić w paru zdaniach tego z czym zetknie się czytelnik „Moby Dicka”. Jasne, że w czasach skrótowych dwuzdaniowy opis fabuły może być niezachęcający. Wyprawa szalonego kapitana w poszukiwaniu białego wieloryba. Cóż w tym fascynującego? Otóż, wszystko. Bo fabuła, kpiąco zarysowana przeze mnie, zajmuje nie więcej niż 1/3 miejsca w obu tomach....