„Podstawowe wiadomości o islamie” to podręcznik, w którym przedstawione zostały najważniejsze zagadnienia związane z historią i doktryną tej religii. Punktem wyjścia jest działalność Mahometa i powstanie imperium muzułmańskiego. Po tym historycznym wstępie Danecki przechodzi do zasad islamu, do jego źródeł tekstowych (Koran i tradycja) oraz do wywiedzionych z nich teorii prawnych. Zagadnienie islamu jako religii państwa i prawa jest w tej pracy bardzo często poruszane. Kolejna część książki poświęcona jest różnym muzułmańskim ugrupowaniom religijno-politycznym, zwłaszcza zaś szyizmowi i jego licznym odłamom (w tym tej chyba najbardziej znanej, nizaryckim asasynom). Bardzo wartościowe są też rozdziały kolejne, w których Autor podjął temat ruchów wywodzących się z islamu, ale się do niego niezaliczające, np. alawitów czy jazydów. Później omówiony został sufizm i wreszcie różne nurty współczesnego islamu, który w XVIII wieku zaczął wykazywać tendencję do wewnętrznej odnowy i zreformował się sięgając po różne wzorce: czy to zachodnie, czy tradycyjne (salafickie). W tej partii książki znalazły się też rozważania na temat obecnego we współczesnym islamie fundamentalizmu i związanych z nim zagrożeń.

Podczas lektury tej pracy zaskoczyło mnie to, że Autor stosunkowo niewiele miejsca poświęcił na analizę muzułmańskiej teologii i rytuałów. Czytelnik szukający tu dokładnych analiz religioznawczych będzie chyba trochę zawiedziony (poświęcony tym zagadnieniom rozdział „Zasady wiary” ma tylko 44 strony). Znacznie dokładniej przedstawione zostały różnice między poszczególnymi nurtami, czy ugrupowaniami, jakby Daneckiemu przyświecała myśl, żeby ukazać raczej różnorodność świata islamu, nie zaś to, co jest dla tego świata wspólne. Trudno to uznać za wadę, skoro często postrzega się islam jako jedną, niezmienną całość i nie pamięta się o ogromnych różnicach między różnymi szkołami czy prądami intelektualnymi. Jak zwykle w pracach na temat świata islamskiego można zauważyć nierównomierne rozłożenie treści: dużo uwagi poświęca się klasycznej epoce świata muzułmańskiego, potem nic niemal nie pisze się o późnym średniowieczu i epoce wczesnonowożytnej (a były to czasy kryzysu i upadku), by powrócić w XVIII wieku wraz z nadejściem prądów reformatorskich. Tak samo wyglądała sytuacja w „Arabach” Daneckiego. Ponadto warto zaznaczyć, że w tej pracy 80% treści dotyczy świata arabskiego, podczas gdy – o czym się rzadko pamięta – 2/3 muzułmanów na świecie mieszka w Indonezji, Indiach, Pakistanie i Bangladeszu. O Indiach było niewiele, a o Indonezji i Indochinach zgoła nic. Oprócz tego w książce było naprawdę dużo literówek i niedopatrzeń redakcyjnych. Mimo wszystko jest to na pewno wartościowa książka i warto się z nią zapoznać.

Tomasz Babnis

„Podstawowe wiadomości o islamie” to podręcznik, w którym przedstawione zostały najważniejsze zagadnienia związane z historią i doktryną tej religii. Punktem wyjścia jest działalność Mahometa i powstanie imperium muzułmańskiego. Po tym historycznym wstępie Danecki przechodzi do zasad islamu, do jego źródeł tekstowych (Koran i tradycja) oraz do wywiedzionych z nich teorii...