Chylę czoła przed wiedzą autora i umiejętnością treściwego jej przekazywania. Niemniej jednak (zdecydowanie subiektywnie) odniosłem wrażenie, że nie do końca jest na temat. Autor podjął się niewątpliwie trudnego dzieła syntetycznego przedstawienia dziejów Europy bez zasypywania czytelnika datami, nazwiskami i nazwami, o czym skądinąd sam na początku mówi. Dla mnie jednak owa synteza jest… że tak powiem, zbyt syntetyczna. Za mało w tej książce właśnie o narodach, za mało o przyczynach i skutkach. O mechanizmach kształtowania się narodów. Być może równowagą dla tej treści jest nowsze wydanie wzbogacone o inne eseje. Ja miałem jednak do czynienia z pierwotnym wydaniem. Tekst wydał mi się nieco podręcznikowy, bez zróżnicowania akcentów. Stąd i moja przeciętna ocena w gwiazdkach.

Chylę czoła przed wiedzą autora i umiejętnością treściwego jej przekazywania. Niemniej jednak (zdecydowanie subiektywnie) odniosłem wrażenie, że nie do końca jest na temat. Autor podjął się niewątpliwie trudnego dzieła syntetycznego przedstawienia dziejów Europy bez zasypywania czytelnika datami, nazwiskami i nazwami, o czym skądinąd sam na początku mówi. Dla mnie jednak...

Jest to klasyczna synteza bardzo obszernego tematu jakim jest całościowa historia Starego Kontynentu, która siłą rzeczy nie może wnosić nic rewolucyjnego lub odkrywczego, ale nie jest to też zapewne jej zadaniem. Ja posłużyłem się nią do uporządkowania swojej wiedzy w tym zakresie jak i do spojrzenia na złożone procesy geohistoryczne w jakimś sensie powiązane w uniwersalną całość. Książka stanowi panoramiczny obraz historii Europy, który jest atrakcyjny zarówno dla amatora, dla którego jest to pierwsze zetknięcie z historią Starego Kontynentu, jak i pasjonaty historii, który może sobie powiązać pewne wyizolowane fakty w logiczną całość. Osobiście uważam, że konstruowanie spójnej europejskiej historii jest nader sztuczne i nie wytrzymuje konfrontacji z faktami historycznymi. Książka autora jest wpisana we współczesną nowomowę publicystyczno-naukową, traktującą o tym, że jesteśmy jedną wielką europejską rodziną. Kontynent europejski, choć nie jest wielki obszarowo, stanowi siedzibę niezwykle bogatej mozaiki kulturowej, religijnej i politycznej. Podział religijny Europy na świat kultury łacińskiej i greckiej jest widoczny jeszcze do dzisiaj. Do początków XX w. były to naprawdę dwie biegunowo odległe od siebie cywilizacje, które specjalnie się wzajemnie nie potrzebowały. To jest zadziwiające, że żaden kraj, który dobrowolnie lub siłą przyjął chrześcijaństwo w formie łacińskiej, nigdy już w historii nie przeszedł na wersję prawosławną i odwrotnie. Ten sam mechanizm religijny powtórzył się 500 lat później w dobie reformacji. Każdy kraj, w którym reformacja zwyciężyła i przejęła władzę, nigdy już nie powrócił na łono kościoła sterowanego z Rzymu. Jak wielka przepaść była między demokratycznymi kantonami dzisiejszej Szwajcarii a barbarzyńską tyranią choćby takiego Cara Iwana IV. Trudno zestawić te dwa światy obok siebie jako pasujące do siebie tryby jednego procesu dziejowego. Nawet współcześnie jak wielka jest cywilizacyjna, światopoglądowa i religijna różnica między choćby luterańską i gospodarną Holandią a senno-leniwą katolicką Apulią w południowych Włoszech. Jak do tej niby całej i zintegrowanej całości pasuje Albania? Kraj, który swoją historią, kulturą i religią jest jakby z nie z tego świata. Różnorodność i wielobiegunowość Europy jest faktem. A co zaskakujące ta różnorodność stale się powiększa pomimo pozornego uniwersalizmu popkulturowego typu zachodniego.

Jest to klasyczna synteza bardzo obszernego tematu jakim jest całościowa historia Starego Kontynentu, która siłą rzeczy nie może wnosić nic rewolucyjnego lub odkrywczego, ale nie jest to też zapewne jej zadaniem. Ja posłużyłem się nią do uporządkowania swojej wiedzy w tym zakresie jak i do spojrzenia na złożone procesy geohistoryczne w jakimś sensie powiązane w...

Tożsamość europejska z jej kolorytem wielonarodowości i dziedzictwem setek lat burzliwej historii, to główny temat książki profesora Krzysztofa Pomiana "Europa i jej narody". Najnowsze wydanie z 2009 roku składa się z głównego eseju historycznego, stanowiącego ok. 60% zawartości, i z mniejszych esejów zawierających teksty tematyczne skupione na kondycji współczesnej Europy. Całość stanowi świetny asumpt do pochylenia się nad pytaniami o nas - skąd przychodzimy, gdzie jesteśmy i czego powinniśmy od siebie wymagać na przyszłość, jako Europejczycy. Historyk w swojej pracy nakreślił podstawowe procesy historyczne, które zebrane w jednej zwartej narracji, definiują ramy geopolityczno-gospodarczo-kulturowo-społeczne dla tworu, który zwiemy Europą.

Pomian w głównym historycznym i chronologicznym eseju, odtworzył kluczowej fakty z dziejów kontynentu, ale tak, by pokazać konsekwencje procesów dziejowych, formowanie się granic wpływów i dziedzictwa - greckiego, rzymsko-łacińskiego, chrześcijańskiego i oświeceniowego. Podane fakty, które świadomie niemal nie wybiegają poza szkolny kurs historii, są zaledwie wstępem do głębokich przemyśleń o źródłach narodowych uprzedzeń i tarć sąsiedzkich czy cywilizacyjnych zapóźnień Europy Środkowej i Wschodniej. Wielostronne potraktowanie historycznych przemian ujętych w syntetyczny tekst główny, pozwala czytelnikowi ogarnąć całość. Jest romański uniwersalizm i barbarzyńska Północ i Wschód, dominacja scholastyczna, ruchy reformacyjne, oświeceniowe ideały, wzloty i upadek kolonializmu, nacjonalizm narodowy, hekatomba wojen światowych i wysiłek zjednoczenia. Czyli formalne fakty, to właściwie pretekst do analiz bardzo ciekawych otwartych problemów, które współcześnie powracają w różnych kontekstach - przy okazji wypracowywania tzw. konstytucji europejskiej, pojawiających się fal imigrantów i przy dyskusji o stopniu integracji. Pomian przekrojowo przerabia najistotniejsze tematy - jakość dziedzictwa chrześcijańskiego, kompleks niższości i wyższości Europejczyków w stosunku do narodów na innych kontynentach, protestanckie i oświeceniowe ideały.

Kluczowy okres prowadzący do współczesnego kształtu Europy, w opinii autora, to wiek XVII i XVIII. Z własnej francuskiej perspektywy, bez nadęcia i patosu, umieścił historyk Polskę w ciekawym kontekście - jako kraj, który niewystarczająco sprawnie zakorzeniał się w nowożytną państwowość i uległ prężnym sąsiadom. Podobny los spotkał większość średniowiecznych niewielkich państw tej części Europy. Jednocześnie Pomian rozliczył z sukcesów dominacji Prusy, Francję i monarchię Habsburgów. Z kolei Rosję umieścił w geopolitycznym 'przedsionku' Europy, jako hybrydę cech swoistych i inkorporowanych elementów z Zachodu, a Wielką Brytanię docenił za modelowy parlamentaryzm i Glorious Revolution z 1688. Te fakty fundamentalnie określają miejsce, w którym jesteśmy obecnie. Sporo daje do myślenia chociażby taki fragment:

"Wszystkie warunki przynależności do Europy spełniały w połowie XVIII wieku zaledwie dwa kraje: Anglia i Francja. Pozostałe były europejskie w mniejszym lub w większym stopniu: jedne, jak państwa włoskie, głównie za sprawą swego udziału w rzeczypospolitej piśmiennictwa, nauk i sztuk, inne – jak Cesarstwo Habsburgów, Prusy i Rosja, zwłaszcza z uwagi na ich rolę w systemie równowagi sił. Niewiele było jednak krajów takich jak Polska, których europejskość na tym niemal wyłącznie polegała, że stanowiły od wieków część chrześcijaństwa łacińskiego. I które, inaczej niż Hiszpania Burbonów i Portugalia Pombala, do połowy XVIII wieku nie tylko nie zbliżały się do Europy, ale wręcz powiększały dystans dzielący je od niej we wszystkich dziedzinach."

Dodane już w XXI wieku eseje, to pro-zjednoczeniowe teksty z historią w tle. Jest o wartościach wspólnych dla całego kontynentu i o Polsce w tym kontekście, o potrzebie czerpania z dobrego dziedzictwa i tragicznych błędach z przeszłości, o zagrożeniach wynikających z popularności separatyzmów i różnych działań zmierzających do rozsadzenia Unii.

"Europa i jej narody" jest bezcennym źródłem historycznej wiedzy 'w kapsułce'. Język autora wymaga uwagi, by wydobyć sedno przekazu. Pomian stosując długie zdania z nieoczywistym szykiem, jakby lubował się barokowych eksperymentach szkatułkowej formy, zmusza czytelnika do skupienia. Warto jednak je zachować, bo ostatecznie lektura pozostawia z odpowiedziami na wiele kwestii, które obecnie populiści podnoszą wykorzystując historię w karykaturalnej formie. Historia zapewne uczy, ale tylko wtedy, gdy umiejętnie i uczciwie z niej korzystamy:

"Wystarcza też, by uznać za bezpodstawne jakże częste w Polsce wywody o „Zachodzie” czy „Europie” jako zaabsorbowanych jedynie pogonią za dobrami materialnymi, zasklepionych w krótkowzrocznym egoizmie, niewrażliwych na cudzą biedę i cudzą krzywdę. W jakiejś mierze Europa jest sama sobie winna, gdyż częściej krytykuje własne wady, niż wystawia sobie samej świadectwo dobrego sprawowania. Sądzę jednak, że lepiej jest praktykować wartości, niż deklamować o wartościach, kierując się zarazem znanym, cynicznym powiedzeniem, że drogowskazy wskazują drogę, ale same po niej nie chodzą."

"Europa i jej narody" to świetna powtórka z historii, z takiej potrzebnej nam bazy z otwartymi pytaniami o patriotyzm europejski w epoce wędrówek ludów za chlebem, terroryzmu, globalizacji i dominującej śmieciowej informacji. Kawał historii zebrany w rozsądnej wielkości książce mądrego i przenikliwego człowieka.

Gorąco polecam.

Tożsamość europejska z jej kolorytem wielonarodowości i dziedzictwem setek lat burzliwej historii, to główny temat książki profesora Krzysztofa Pomiana "Europa i jej narody". Najnowsze wydanie z 2009 roku składa się z głównego eseju historycznego, stanowiącego ok. 60% zawartości, i z mniejszych esejów zawierających teksty tematyczne skupione na kondycji współczesnej Europy....

Ksiązka ciekawa, jednak trudna w przyswojeniu. Nie mniej docenic nalezy szeroki pogląd Krzysztofa Pomiana na dzieje Europy

Ksiązka ciekawa, jednak trudna w przyswojeniu. Nie mniej docenic nalezy szeroki pogląd Krzysztofa Pomiana na dzieje Europy

Bardzo ciekawe (i z dość szerokiej perspektywy) spojrzenie na historię Europy.

Bardzo ciekawe (i z dość szerokiej perspektywy) spojrzenie na historię Europy.